دو فصلنامه علمی دانش سیاسی

تحلیل تأثیر ساختار طایفه‌ای بر کنش انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مسایل سیاسی ایران)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، جمهوری اسلامی ایران

2 مسئول هماهنگی و برنامه ریزی موسسه گفتگوهای فرهنگی بین المللی، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

ناهمگونی فرهنگی ویژگی لاینفک سرزمین ایران به لحاظ تاریخی است و به تناسب ساختار جغرافیایی، اقوام باورهای فرهنگی مختص خود را دارند و همین نظام باوری، نقش مهم و تعیین‌کننده در کنش‌های اجتماعی (انتخاباتی یا غیرانتخاباتی) دارد. بر این اساس، پژوهش فعلی قصد دارد تأثیر ساختار طایفه‌ای برکنش انتخاباتی شهروندان را بررسی نماید. روش پژوهش حاضر، فراتحلیل کمی با کاربرد نرم‌افزار cma2 در بازه زمانی 1380-1398 است. جامعه آماری پژوهش را 35 مورد از پژوهش مرتبط با موضوع تحقیق و نمایه شده در پایگاه‌های اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، نورمگز، مجلات و نشریات، تشکیل می‌دهد که به صورت تعمدی و غیرتصادفی 23 سند به عنوان نمونه نهایی با ملاحظه اعتبار روشی، نظری و تجربی انتخاب شدند. نتایج نشان می‌دهد که وابستگی ایلی ـ طایفه‌ای (0.451) در سطح بالا، مصرف رسانه‌های جمعی (0.235)، سرمایه اجتماعی (0.314)، آگاهی سیاسی ـ اجتماعی (0.263)، نخبگان جامعه (0.342)، هویت قومی ـ محلی (0.215) در سطحی متوسط و سطح تحصیلات (0.199)، کنش عاطفی (0.123)، احساس محرومیت نسبی (0.184) برکنش انتخاباتی تأثیر معنادار داشته و در نهایت، اندازه اثر کلی پژوهش برابر با 34 درصد بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the effect of tribal structure on the electoral action in I.R.Iran

نویسندگان [English]

  • Taha Ashayeri 1
  • Tahereh Jahanparvar 2

1 Assistant Professor , Department of History and Sociology, Faculty of Social Science, Mohaghegh Ardabili University.

2 In charge of Coordinating and Planning for cultural dialogue Institute

چکیده [English]

Due to strategic historical conditions, Iranian society has always been a gathering place for various tribal groups (sometimes confrontation and sometimes interaction). In fact, cultural heterogeneity is an integral feature of the land of Iran historically, and according to the geographical structure, ethnic groups (Turks, Baluchis, Arabs, Persians, Kurds, Lors, etc.) have their own cultural beliefs, and this belief plays an important and decisive role. In social actions (electoral or non-electoral). Accordingly, the present study intends to examine the effect of tribal structure on citizens' electoral response.
The method of the present study is quantitative meta-analysis using cma2 software. The statistical population of the study consists of 35 cases related to the research topic and indexed in the scientific databases of Jihad Daneshgahi, Normagz, journals and publications, which intentionally and non-randomly selected 23 documents as a final sample considering the methodological, theoretical and experimental validity. Were.
The results show that high level tribal affiliation (0.451), mass media consumption (0.235), social capital (0.314), socio-political awareness (0.263), community elites (0.342), ethnic-local identity (0.215) At the intermediate level and level of education (0.199), emotional action (0.123), feeling of relative deprivation (0.184) had a significant effect on electoral response and finally, the overall effect of the research was equal to 0.195.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Electoral behaviors
  • Family orientation
  • Identity
  • I.R.Iran
  • Relative deprivation
اختیاری اقدم، جواد و زارع شاه‌آبادی، اکبر (1397). «سرمایه فرهنگی و قانون‌گرایی مرتبط با گرایش به طایفه‌گرایی در انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهر پارس‌آباد». تهران: دومین کنفرانس سالانه پژوهش در علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
استونز، راب (1389). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، (مهراد میردامادی، مترجم). تهران: نشر مرکز.
اسلامی، سعید و صائبی، غلامرضا (1394). «بررسی رفتار انتخاباتی زنان در ایران (مطالعه موردی: زنان شهر رشت در انتخابات ریاست جمهوری ایران دوره دهم و یازدهم)»،  فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. (3)، 499-277.
اکبری، حسین و فخاری، روح‌الله (1396). «نقش قومیت در رفتار انتخاباتی اجتماعات چند قومیتی (مورد مطالعه: شهرستان بجنورد)»، جامعه‌شناسی کاربردی. (2)، 90-71.
اکبری، لادن (1387). «بررسی عوامل مؤثر بر وابستگی‌های عشیره‌ای در رفتار انتخاباتی مردم در شهرستان کرمانشاه». (کارشناسی ارشد)، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران.
الهیاری، فریدون؛ فروغی ابری، اصغر و عبدالهی نوروزی، عزت‌الله (1391). «بررسی تحلیل جامعه‌شناسی تاریخی ساختار قدرت سیاسی، اجتماعی در ایل بختیاری، تحقیقات تاریخی»، فصلنامه گنجینه اسناد. 22(2)، 50-24.
امیراحمدی، هوشنگ (1387). جامعه سیاسی، جامعه مدنی و توسعه ملی، (علی‌رضا طیب، مترجم). تهران: نقش نگار.
امینی، سلام (1398). «عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی مردم استان ایلام در مجلس شورای اسلامی (با تأکید بر پنج دوره اخیر سال‌های 1378 تا 1394)». (رساله دکتری تخصصی)، رشته جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی، واحد دانشگاه آزاد تهران مرکز، تهران، ایران.
بصیری، محمدعلی و شادی وند، داریوش (1380). «تعیین رابطه بین فرهنگ عشیره‌ای و رفتار سیاسی رأی‌دهندگان دهلران»، مجله راهبرد. 8(7)، 100-91.
بصیری، محمدعلی و شادی‌وند، داریوش (1390). «رفتار انتخاباتی در جوامع مبتنی بر فرهنگ عشیره‌ای (مطالعه موردی حوزه انتخابیه دهلران)»، مجله راهبرد. (4)78، 100-91.
پولادوند، اعظم (1395). «تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار انتخاباتی مردم شهرستان خرم‌آباد مطالعه موردی انتخابات مجلس شورای اسلامی دوره دهم». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تهران، ایران.
تاپر، ریچارد (1377). تاریخ سیاسی اجتماعی شاهسون‌های مغان، (حسن اسدی، مترجم)، تهران: نشر اختران.
 تامپسن، کنت (1388). نظریه دورکیم درباره هم‌بستگی اجتماعی، (مهناز مسمّی ‌پرست، مترجم). تهران: نشر نی.
توسلی، غلامعباس (1382). مشارکت اجتماعی در شرایط آنومیک جامعه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه انتشارات.
جعفریان، رسول (1380). تاریخ تحولات دولت و خلافت. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
جعفری‌نژاد، مسعود؛ بابانسب، حیدر و ربیعی، شهریار (1391). «تحلیل رفتار انتخاباتی (مورد مطالعه: ریاست جمهوری، حوزه هریس)»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی. 3(7)، 208-159.
جوج، مرتضی و گله‌دار، مجید (1391). «عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی شهروندان شهر تهران)»، مطالعات انتخابات. (4)2، 19-7.
حیدری، نصرت‌اله (1396). «نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی بر رفتار انتخاباتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی: حوزه انتخابیه ایلام»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی. 13 (38)، 195-208.
رسولی قهرودی، مهدی و دیگران (1398). «تأثیر تبلیغات سیاسی منفی بر رفتار رأی‌دهی و مشارکت انتخاباتی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 15(2)، 464-443.
رضایی امینلویی، حسین (1388). «بررسی رابطه هویت‌های جمعی با نگرش به مشارکت سیاسی در شهر نقده». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
رضایی، حسین (1392). «نظریه‌های مشارکت سیاسی با رویکرد انتخابات»، فصلنامه مطالعات انتخابات. (۵ و ۶)، 41-7.
رومینا، ابراهیم و صادقی، وحید (1394). «بررسی تأثیر طایفه‌گرایی بر الگوی رأی‌دهی (مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی)»، فصلنامه ژئوپلیتیک. 11(3)، 116-84.
زرقانی، هادی و رضوی‌نژاد، مرتضی (1395). «بررسی و تحلیل الگوی فضایی پراکنش آراء در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری ایران»، فصلنامه ژئوپولتیک. 12(2)، 104-73.
سجادی قیداری، حمدالله؛ پورطاهری، مهدی، صادقی، وحید و حسینی، سیدمحمدحسین (1395). «تحلیل رابطه طایفه‌گرایی اجتماعات محلی با توسعه سیاسی در شرایط انتخاباتی (مطالعه موردی: شهرستان ممسنی)»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. سال چهاردهم، 11(26)، 38-23.
سعیدی، عباس (1390). مبانی جغرافیای روستایی. تهران: انتشارات سمت.
سیدمن، استوین (1388). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، (هادی جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی.
شجاعی، حسن (1395). «بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر مشارکت سیاسی زنان (مورد مطالعه: زنان شهر اهواز)». (رساله کارشناسی ارشد دولتی)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، خوزستان، ‌ایران.
شریفی، عبدالرسول (1389). «بررسی موانع اجتماعی و فرهنگی کنش انتخاباتی دموکراتیک (نمونه موردی شهر نورآباد ممسنی)». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد دولتی)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته؛ پژوهشی در کوه‌نشینان سرخی فارس. تهران: نشر نی.
صفری، عبدالرحیم (1389). «بررسی رابطه میان وابستگی ایلی و طایفه‌ای و تأثیر آن بر رفتار انتخاباتی (مطالعه موردی: شهرستان باغملک)». (رساله کارشناسی ارشد)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
صیدمرادی، عبدالله (1387). «بررسی عوامل اجتماعی ـ فرهنگی مؤثر بر مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی (1382-1358)». (پایان‌نامه ارشد)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
عادلی، علیرضا (1392). نزاع، علل، پیامدها و راهکارها. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
عنبری، موسی و قلیزاده میرزایی، حامد (1396). «مطالعه رابطه هویت‌گرایی محلی با کنش‌های انتخاباتی: بررسی انتخابات مجلس شورای اسلامی در لرستان»، فصلنامه توسعه محلی (روستایی ـ شهری). 9(2)، 282-261.
غفاری هشجین، زاهد و دیگران (1389). «عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان سیاسی و فنی دانشگاه تهران»، نشریه علمی دانش سیاسی. 6(2)، 207-240.
قاسمی، حسنعلی (1395). «بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان شهرستان دره شهر: با تأکید بر مطالعه نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی». (رساله کارشناسی ارشد دولتی)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
قشمی میمند، عباس (1391). «تأثیر شبکه‌های اجتماعی قومی، اعتماد بر رفتار انتخاباتی». (رساله کارشناسی ارشد)، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
 قلیش لی، احمد (1388). «بررسی عوامل مؤثر بر رفتار رأی‌دهندگان با تأکید بر دو عامل تبلیغات و ویژگی‌های شخصی ـ قومی (مورد بررسی کاندیداهای انتخابات مجلس هشتم در استان گلستان)». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران.
کاویانی‌راد، مراد (1392). جغرافیای انتخابات با تأکید بر انتخابات ریاست جمهوری. تهران: انتشارات خوارزمی.
کاویانی‌راد، مراد و ویسی، هادی  (1387). «بررسی تأثیر همسایگی بر انتخابات ایران، مطالعه موردی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران»، فصلنامه ژئوپولوژیک. 4(3)، 1-20.
کرایپ، یان (1382). نظریه‌های اجتماعی کلاسیک، (شهناز مسمّی‌پرست، مترجم). تهران: انتشارات آگه.
کرایب، یان (1385). نظریه اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس، (عباس مخبر، مترجم). تهران، انتشارات آگاه.
کوزر، لوئیز (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
کومار، کریشان (1385). مدرنیزاسیون و صنعتی شدن، (منصور انصاری، مترجم، در کتاب جامعه سنتی و جامعه مدرن ویراسته مالکوم واترز)، تهران: انتشارات نقش‌جهان.
 گایل، چالرز؛ لاری اشترن و مونتی پالمر (1391). نگرشی جدید به علم سیاست، (منوچهر شجاعی، مترجم). تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
گودرزی، حسین (1384). جامعه‌شناسی هویت در ایران. تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
گادیکانست، ویلیام بی (1383). پیوندها تفاوت‌ها؛ راهنمای ارتباط کارآمد بین گروهی، (علی کریم (مله) و مسعود هاشمی، مترجم)، تهران: مؤسسه مطالعات ملی، تمدن ایران.
لاو، الکس (1395). مفاهیم بنیادی نظریه اجتماعی کلاسیک، (فرهنگ ارشاد، مترجم). تهران: نشر آگه.
ماناگن، جان و جاست، پیتر (1389). انسان‌شناسی اجتماعی و فرهنگی، (احمدرضا ارتقاء، مترجم). تهران: نشر ماهی.
محمدی انایی، حسن (1391). «بررسی عوامل مؤثر بر رفتار انتخاباتی مردم شهرستان رابر». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ دانشگاه یزد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، یزد، ایران.
محمدی‌فر، نجات؛ یوسفی، محمد؛ سوری، حسین و محمدی، منصور (1391). «بررسی عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مؤثر بر رفتار انتخاباتی (کرمانشاه)»، فصلنامه دانش سیاسی و بین‌الملل. 25(2)، 136-115.
محمدی، منصور (1389). «تجزیه‌وتحلیل جامعه‌شناختی رفتار انتخاباتی با تأکید بر انتخابات ریاست جمهوری نهم و دهم (مورد مطالعه شهر کرمانشاه)». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
مسعودنیا، حسین و مهدی‌پور، آسیه (1388). «فرهنگ سیاسی قبیله‌ای و مشارکت سیاسی در استان ایلام»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی بین‌المللی. 10(4)، 89-61.
مور، ویلبرت (1386). تغییر اجتماعی، (پرویز صالحی، مترجم). تهران: سمت.
مونچ، ریچارد (1385). تمایز، عقلانی شدن، ادغام، تولد جامعه مدرن، (منصور انصاری، مترجم، در کتاب جامعه سنتی و جامعه مدرن ویراسته مالکوم واترز). تهران: انتشارات نقش‌جهان.
نصیری، حسام؛ کاظمی‌پور، شهلا و کفاشی، مجید (1398). «تبیین جامعه‌شناختی رابطه بین انواع مشارکت سیاسی با طبقات اجتماعی در شهر مهاباد»، فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه. 1(8)، 218-191.
نوابخش، مهرداد (1382). مبانی نظریه در جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات پردیس دانش.
نیازی، محسن و عشایری، طاها (1394). نزاع دسته‌جمعی در جوامع عشایری ایران. تهران: سخنوران.
نیکفر، جاسب و اکبری، سارا (1394). «بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان شهر نورآباد در نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی»، مدیریت شهری. 5(40)، 352-329.
هاشمی، سیدضیاء؛ فولادیان، مجید و فاطمی امین، زینب (۱۳۸۸). «بررسی عوامل اجتماعی و روانی مؤثر بر مشارکت سیاسی مردم شهر تهران»، پژوهشنامه علوم سیاسی. 1(5)، 226- 199.
یتس، دانیل و فردپلاگ (1385). انسان‌شناسی فرهنگی، (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
یوسفی رامندی، رسول (1397). «الگوی رفتار رأی‌دهی مردم در انتخابات جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر رویکرد بازاریابی سیاسی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 14(2)، 95-63.
Norris, Lawrence-Leduce, G. Niemt, pippa (1996). Comparing democracies sage publication. newdelhi.
دو فصلنامه علمی دانش سیاسی
دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 34
تالیف مقاله
مهر 1400
صفحه 407-432
  • تاریخ دریافت: 18 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 15 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 شهریور 1400