دانش سیاسی

تحلیل جایگاه روحانیت در سیاست از منظر آیت الله مهدوی کنی (رحمت ا لله علیه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران (نویسنده مسئول).

2 استاد گروه جامعه شناسی سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

چکیده

تحلیل جایگاه روحانیت در سیاست و به تبع آن، نسبت دین و سیاست، از مباحث پُرتکرار در حوزه علوم انسانی اسلامی و حتی سکولار به شمار می‌رود. در این پژوهش، تلاش شده است تا از منظر آیت‌الله مهدوی کنی به واکاوی این موضوع پرداخته شود. سؤال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه: جایگاه روحانیت در سیاست از منظر آیت‌الله مهدوی کنی چیست؟ برای رسیدن به پاسخ، از روش تحلیل مضمون استفاده شده و نتیجه این پژوهش نشان از آن دارد که آیت‌الله مهدوی کنی معتقد به نقش‌آفرینی دین در نوع نظام سیاسی، مشروعیت نظام سیاسی، تعیین حاکم نظام سیاسی، حقوق و تکالیف شهروندی، گزینش کارگزاران سیاسی و سبک سیاست‌ورزی است. بر این اساس در باب سیاست‌ورزی روحانیت، به پنج بُعد مبنا، ضرورت، حوزه‌های مجاز و غیرمجاز و در نهایت لوازم سیاست‌ورزی روحانیت اشاره کرده‌اند. ایشان عرصه سیاست‌ورزی روحانیت را منحصر به راهبری و ارشاد ندانسته و ورود به حوزه‌های تقنین، قضاء، اجرا و اداره را نیز، از وظایف روحانیت در عرصه سیاست و حکومت، تحلیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the position of the clergy in politics from the perspective of Ayatollah Mahdavi Keni

نویسندگان [English]

  • MILAD MOVAHEDIAN 1
  • asghar eftekhari 2

1 PhD student in Political Sociology, Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran (Corresponding author).

2 Professor of political sociology, Faculty of Islamic Studies and Political Science, Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran.

چکیده [English]

Analyzing the position of the clergy in politics and, consequently, the relationship between religion and politics, is one of the recurring issues in the field of Islamic and even secular humanities. It seems that the analysis of the views of the founders of the Islamic Revolution will help to better understand the angles and secrets of the three categories of religion, politics and clergy, and therefore in this study, we will try to do from the perspective of Ayatollah Mahdavi He was one of the students of Imam Khomeini (RA) and a revolutionary pioneer fighter, and in addition to his scientific and jurisprudential weight and his seminary position, he also had first-level political and governmental responsibilities. Let us investigate the subject of research. The main question of the research is what is the position of the clergy in politics from the perspective of Ayatollah Mahdavi Kani? To reach the answer, the method of content analysis has been used and the result of this study shows that Ayatollah Mahdavi Kani believes in the role of religion in the type of political system, legitimacy of the political system, determining the ruler of the political system, citizenship rights and duties, selection of agents It is political and the style of politics. Accordingly, regarding the politics of the clergy, they have pointed out the five dimensions of basis, necessity, permissible and unauthorized areas, and finally the tools of the clergy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clergy
  • Islamic politics
  • Islamic revolution
  • Mohammad Reza Mahdavi Keni
  • Politics
  • Political islam
  • Religion
  • Secularism
آقاجانی، مصطفی (1396). تحزب سیاسی در اندیشه امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، شهید بهشتی و آیت‌الله مهدوی کنی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده)، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
اخوان کاظمی، بهرام (1386). «روحانیت، امام و انقلاب اسلامی»، زمانه. 6(57)، 33-24.
اخوان کاظمی، بهرام (1385). «عوامل پیدایی و پایایی سکولاریسم در جهان مسیحی»، دوفصلنامه علمی دانش سیاسی. 2(2)، 68-37.
افتخاری، اصغر (1400). دانشنامه سیاسی آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
افتخاری، اصغر و پورجعغری، مهدی (1397). «الگوی امام جماعت در جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه موردی امام جماعتی آیت‌الله مهدوی کنی در مسجد جلیلی»، نشریه علمی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام. 6(16)، 142-109.
افتخاری، اصغر و شهباز، حسن (1398). «کالبدشکافی ابعاد امنیت از منظر آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 15(30)، 346-317.
افتخاری، اصغر و موحدیان، میلاد (1396). «ابعاد مفهومی مدارای سیاسی در جامعه اسلامی با تأکید بر سیره آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 13(26)، 58-35.
افتخاری، اصغر و موحدیان، میلاد (1399). «مشروعیت حکومت ولایت فقیه از دیدگاه آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 10(36)، 134-110.
افتخاری، اصغر (1385). «شرعی‌سازی سیاست: چارچوبی معرفتی برای تحقق سیاست اسلامی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 2(2)، 102-69.
افتخاری، اصغر؛ پورجعغری، مهدی و زارع‌زاده، محمدحسین (1397). «اصول مدیریتی آیت‌الله مهدوی کنی در کمیته‌های انقلاب اسلامی»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 8(29)، 138-113.
بشیریه، حسین (1378). جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران: گفتارهایی در جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: مؤسسه نشر علوم نوین.
بشیریه، حسین (1385). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
پورجعفری، مهدی (1398). نقش سیاسی و اجتماعی امام جماعت در اندیشه و عمل آیت‌الله مهدوی کنی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده)، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران.
پورجعفری، مهدی و موحدیان، میلاد (1398). سیاستمدار صادق؛ مجموعه گفتارها، نوشتارها و پرسش و پاسخ‌های سیاسی آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
جعفری هفتخوانی، نادر (1393). سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی؛ مجموعه خطبه‌ها و سخنرانی‌های آیت‌الله مهدوی کنی در نماز جمعه تهران. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
حقیقت، سید صادق (1383). «گونه‌شناسی ارتباط دین و سیاست در اندیشه سیاسی شیعه»، نشریه نامه مفید. 10(44). 32-4.
خراسانی، علی (1396). منشور حوزه و روحانیت: دیدگاه‌ها و بایسته‌های حوزه و روحانیت از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی. تهران: مؤسسه انقلاب اسلامی.
خمینی، روح‌الله (1379). صحیفه امام. ج7. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله (1391). روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خواجه سروی، غلامرضا (1396). خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
داودی، محمدرضا و کیانی، حامد (1399). «اصول سیاست خارجی مطلوب جمهوری اسلامی ایران در دیدگاه آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 10(35)، 114-96.
رهبری، مهدی (1387). «روحانیت، مشروطه و ستیز میان سنت و تجدد»، نشریه علمی دانش سیاسی. 4(1)، 122-95.
سرمد، زهره (1379). روش‌هاى تحقیق در علوم رفتارى. تهران: آگاه.
سروش، عبدالکریم (1383). «اسلام نیازی به صنف روحانی ندارد»، نشریه بازتاب اندیشه. 5(57)، 73-71.
شجاعی زند، علیرضا (1376). مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین: بررسی جامعه‌شناختی مناسبات دین و دولت در ایران اسلامی. تهران: تبیان.
شجاعی زند، علیرضا (1380). دین، جامعه و عرفی شدن: جستارهایی در جامعه‌شناسی دین. تهران: نشر مرکز.
شجاعی زند، علیرضا (1386). «مبانی عقلی مناسبات دین و دولت»، نشریه علمی دانش سیاسی. 3(2)، 168-141.
شجاعی زند، علیرضا (1388). «روحانیت و موقعیت جدید»، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه‌شناسی. 7(27)، 264-231.
شریعت، فرشاد (1381). «لیبرالیسم، سکولاریسم و غرب جدید»، نشریه علمی دانش سیاسی. 6(1)، 84-61.
طاهری، ابوالقاسم (1380). روش تحقیق در علوم سیاسی. تهران: قومس.
طحان نظیف، هادی و پاک‌نژاد، امین‌الله (1398). «ولایت فقیه در اندیشه آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 15(30)، 488-465.
علوی، علی و جعفری هفتخوانی، نادر (1399). آیت‌الله مهدوی کنی و جامعه روحانیت مبارز. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
فراتی، عبدالوهاب (1398). تعامل روحانیت با نظام اسلامی؛ تبیین و الگوها. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قادری، حاتم (1378). اندیشه‌هایی دیگر. تهران: بقعه.
کائینی، محمدرضا (1394). ماهنامه فرهنگی تاریخی شاهد یاران. تهران: انتشارات شاهد.
کائینی، محمدرضا و موحدیان، میلاد (1398). بر محمل یادها؛ نامداران انقلاب اسلامی در آیینه روایت آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
کرم‌اللهی، نعمت‌الله (1393). «حوزه علمیه، نظام اسلامی و حضور روحانیت در عرصه سیاست»، نشریه معرفت سیاسی. 6(12)، 78-65.
کریپندورف، کلوس (1378). تحلیل محتوا (هوشنگ نایبى، مترجم). تهران: انتشارات روش.
مجیدی، حسن و شفیعی قهفرخی، امید(1391)، «مقایسه رابطه دین ودولت در اندیشه ابن رشد و آکوئیناس»، نشریه دانش سیاسی. 8(1)، 161-127.
مجیدی، حسن؛ پورجعفری، مهدی و یاسمی، علی (1399). «سازوکارهای امنیت‌سازی کمیته‌های انقلاب اسلامی در دوران ریاست آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 10(34)، 109-87.
مهدوی کنی، محمدرضا (1390). دوازده گفتار؛ مجموعه بیانات حضرت آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
موحدیان، میلاد (1397). مجموعه مقالات و سخنرانی‌های همایش نکوداشت آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
موحدیان، میلاد (1397)، الگوی عقلانیت سیاسی در نظر و عمل آیت‌الله مهدوی کنی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده)، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران.
موحدیان، میلاد و افتخاری، اصغر (1396)، «ابعاد مفهومی مدارای سیاسی در جامعه اسلامی با تأکید بر سیره آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی دانش سیاسی. 13(2)، 35-58.
نادری، علیرضا (1398). الگوی روانشناختی شخصیت سیاسی آیت‌الله مهدوی کنی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده)، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران.
نجفی، وحید و چراغی کوتیانی، اسماعیل (1397). تعامل حوزه و نظام (بررسی رابطه حوزه و روحانیت با نظام جمهوری اسلامی ایران). تهران: انتشارات مکث اندیشه.
نقیب‌زاده، احمد و ایزدی، امیرمحمد (1394). «رابطه دین و سیاست در عصر پساسکولار»، نشریه پژوهشنامه علوم سیاسی. 10(4)، 217-193.
هاشمیان، سید محمدحسین و میرمطلبی، سید علی (1399). «بررسی کارویژه‌های روحانیت در تعامل با نظام جمهوری اسلامی به مثابه مؤثرترین ساختار سیاست سبک زندگی و دینداری از منظر رهبران انقلاب»، نشریه پژوهشنامه سبک زندگی. 6(10)، 169-145.
هوشنگی، حمید و شهباز، حسن (1399). «بررسی مدیریت امنیت اجتماعی از منظر آیت‌الله مهدوی کنی»، نشریه علمی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام. 8(16)، 364-337.
یاسمی، علی و موحدیان، میلاد (1399). سیاست انقلابی؛ مجموعه گفتارها و نوشتارهای سیاسی مطبوعاتی آیت‌الله مهدوی کنی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
دانش سیاسی
دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 36
تالیف مقاله
مهر 1401
صفحه 597-622
  • تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1401