نوع مقاله : علمی - پژوهشی (علوم سیاسی از منظر ایرانی)

نویسندگان

• سید جواد امام جمعه زاده ¹
• علی ابراهیمی ²

¹ هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

² دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

بررسی تحولات و وقایع ایران قبل از انقلاب اسلامی، مبیّن این قضیه است که سیاست‌‌های توسعه‌زا و شبه‌مدرنیسم پهلوی به‌جای هدف‌ قرار دادن رضایت اجتماعی و رفاه اقشار مختلف جامعه، درصدد ضربه ‌زدن و ادغام اجباری سیاسی آن‌ها گام برمی‌داشت. این بررسی با تمسّک بر چارچوب نظری محرومیت نسبی نمایان می‌سازد که جهت‌گیری‌‌های کلی سیاست‌‌های رژیم پهلوی از دهۀ 1330، در آنچه می‌توان از آن به‌عنوان مشکل «تلۀ بنیان‌گذار» یاد کرد، باعث محرومیت نسبی مردم شده که زمینه را برای نارضایتی و خشم آن‌ها، به‌عنوان شرط لازم برای وقوع انقلاب فراهم می‌کرد. با توجه به عدم تناسب میان دولت و جامعه، دیدگاه تجددگرایانه اسلامی امام خمینی(ره) به‌مثابه شرط کافی، زمینه را برای وقوع انقلاب سیاسی در جهت سمت‌گیری استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی موردنظر مردم در یک ائتلاف چندطبقه‌ای به وجود آورد. بدین‌سان مقاله حاضر به روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به تشریح نارضایتی و ناکامی اقشار جامعه در قالب محرومیت نسبی می‌پردازد. سپس تلاش می‌کند تا به ارائة تحلیلی از منظر جامعه‌شناسی سیاسی در ارتباط با منشأ و علل این نارضایتی در دورۀ پهلوی دوم مبادرت ورزد. در نهایت نشان داده خواهد شد که دیدگاه متجدّدانه اسلامی امام خمینی(ره) به‌مثابه کنش‌یار و سیاستمداری پساحیاتی به ترسیم انقلاب سیاسی همّت گماشته است.

کلیدواژه‌ها

• رژیم پهلوی
• محرومیت نسبی
• تلۀ بنیان‌گذار
• امام خمینی(ره)
• وقوع انقلاب اسلامی

موضوعات

• سیاست اسلامی
• مسایل سیاسی ایران

عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Islamic Revolution with Emphasis on Ted Robert Gurr's Relative Deprivation Theory and Imam Khomeini's Thoughts

نویسندگان [English]

• Sayyed Javad Emam ¹
• Ali Ebrahimi ²

¹

² Ph.D. Student in Political Science at Isfahan University

چکیده [English]

The review of developments in Iran before the Islamic Revolution shows that Pahlavi's so-called developmental and pseudo-modernist policies, instead of targeting people's social satisfaction and well-being, aimed at their forced political integration. This review by focusing on the theoretical framework of relative deprivation demonstrates the fact that the general orientation of Pahlavi regime's policies since the 1330s, which can be considered as "Founder's Trap", caused the relative deprivation, discontent and anger of the people, a necessary condition for revolution. Due to the mismatch between the state and society, modernist Islamic views of Imam Khomeini acted as sufficient conditions to create the groundwork for a political revolution. By utilizing qualitative method and descriptive-analytical approach, the article first tries to explain the discontent and frustration in society in terms of relative deprivation. It then tries to provide an analysis from the perspective of political sociology in connection with the origin and causes of this discontent during the second Pahlavi reign. Finally, it is shown that Imam Khomeini's modern views acted as catalyst in the occurrence of the Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

• Pahlavi regime
• Relative deprivation
• Founder trap
• Imam Khomeini
• The Islamic Revolution