نوع مقاله : علمی - پژوهشی (علوم سیاسی از منظر ایرانی)

نویسندگان

• محمدرضا ارام ¹
• کاووس سیدامامی ²

¹ دانشجوی دکتری علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو مرکز رشد دانشگاه امام صادق

² عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

در پاسخ به این سؤال که مسئولیت فقرزدایی با چه کسانی است، نخستین جوابی که به ذهن متبادر می‌شود «دولت» است. اما ناتوانی و ناکارآمدی نهادهای دولتی در بیشتر کشورهای در حال توسعه سبب می‌شود که مشکل فقر به قوت خود باقی بماند و در بسیاری موارد شکاف میان فقیر و غنی بیشتر شود. این پژوهش در مقام پاسخ به این پرسش است که آیا می‌توان با اتکا به برخی نهادهای دینی به مبارزه با فقر پرداخت و به شیوه‌ای مؤثر در مسیر فقرزدایی گام برداشت؟ در این مقاله با تمسّک به قرآن و عترت و با روش کارکردگرایی و مبنا قراردادن نظریه نیازهای انسان نشان می‌دهیم که تکافل و نهادهای سنتی و اصیل موجود در جوامع اسلامی، که در ورای شکاف متعارف میان مردم و دولت قرار می‌گیرند، می‌توانند به نحو مطلوبی به کاهش فقر در جامعه کمک کنند. نهادهای موضوع تکافل، ازجمله خانواده، خویشاوندان، عشیره، همسایه، برادری دینی، که به مثابه لایه‌های حمایتی و تأمینی پیش از دولت عمل می‌کنند، به نحوی مؤثر می‌توانند در تحقق جامعه‌ای فقرزدایی شده یاری‌رسان باشند. در سیاست‌گذاری‌های توسعه، به‌جای اینکه تنها بر نقش رفاهی دولت و راه‌حل‌های مبتنی توانمندسازی افراد اتکا کنیم، باید بر لایه‌های حمایتی ـ حفاظتی‌ای که فرد به‌طور طبیعی عضو آن‌هاست سرمایه‌گذاری نماییم.

کلیدواژه‌ها

• سیاست‌گذاری
• فقر
• فقرزدایی
• تکافل
• دولت رفاهی
• اسلام

20.1001.1.20080743.1395.12.2.7.5

عنوان مقاله [English]

Poverty Eradication Policies Centered on Social Takaful

نویسندگان [English]

• Mohammad-Reza Aram ¹
• Kavous Seyed Emami ²

¹ Ph.D Student in Political Science at Research Institute for Humanities and Cultural Studies.

² Faculty member of Imam Sadiq University

چکیده [English]

Poverty with its far-reaching ramifications for the society is a fundamental social problem, especially in the developing countries. In response to the question that who is responsible for eradicating poverty, ‘the government’ is the first answer that comes to mind. Yet, state institutions in most developing countries are too weak and inefficient to properly address the issue of poverty and, hence, we are witnessing a growing rift between the rich and the poor in these countries. In this article, the authors examine the possibilities for poverty eradication through traditional institutions capable of such task and argue that, in the context of Islamic societies, the principle of takaful (in-group mutual aid) and the institutions to which it applies could positively be used to combat various forms of poverty. These traditional institutions all go beyond the customary people-government dichotomy and actually predate the state. Drawing from the holy Qur’an and Itra, we come to realize that institutions of takaful, including the family, kinship, circles of friendship, and the community of co-religionists, that function as supportive-protective layers around individuals, could effectively serve to achieve a society devoid of the scourge of poverty. Instead of pursuing development policies that rely primarily on the welfare capacities of the state and other solutions that basically seek to empower individuals, we could invest in the traditional institutions to which people naturally belong and from which they customarily derive support and protection in times of need and hardship. 

کلیدواژه‌ها [English]

• Toleration
• Ikhwan-al Safa
• social thought
• Islamic mysticism