نشریه «دانش سیاسی»

گفتمان سلفیه علمی؛ سیاست پرهیزی و واسازی سلفیت وهابی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

3 عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

4 عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج

چکیده

یکی از منازعه‌های درونی گفتمان سلفی معاصر منازعه حول «ترک سیاست» و «سیاست‌گرایی» است. سلفی علمی یا آلبانی از جمله جریان‌های سلفی معاصر است که در واکنش به سیاست‌گرایی وهابیت سنتی و گفتمان‌های صحوه، اخوان‌المسلمین و سلفی جهادی، رویکرد‌ سیاست پرهیز را تجویز کرده و بر خلاف این جریان‌های سلفی، با هرگونه فعالیت تشکیلاتی و سیاسی قبل از پاکسازی و تربیت مخالف‌ است و تغییر ساحت سیاست را منوط به بازسازی ساحت اجتماع می‌داند و نه بر عکس. شیخ آلبانی بنیان‌گذار سلفیه علمی معتقد بود که این طرز نگرش در نهایت به شکل‌گیری حکومت اسلامی منجر خواهد شد. گفتمان سلفی علمی مدعی است از یک‌سو گفتمان سلفی وهابی را از عناصر متناقض با عقیده سلف صالح پاکسازی کرده و از سوی دیگر نقش یکی از کانون‌های مقاومت علیه سیطره گفتمان سیاست‌گرای سلفی جنبشی (صحوه) را ایفا کرده است. از‌این‌رو این خرده‌گفتمان به نام دفاع از وهابیت جدید و پاک‌شده از تأثیر اخوان‌المسلمین، همزمان به مقابله با اخوان‌المسلمین از یک‌سو و نهاد وهابیت سنتی از سوی دیگر پرداخت. سؤال اصلی مقاله این است که بازسازی‌های معنایی سلفی علمی چه تأثیراتی بر صورت‌بندی گفتمان سلفی و منازعه درونی این گفتمان در مورد امر سیاسی داشته است؟ برای پاسخ به این سؤال گفتمان سلفی علمی بررسی و از این رهگذر صورت‌بندی و منازعه آن برای طرد و به حاشیه‌رانی گفتمان سیاست‌گرای سلفی و نیز چالش‌های هژمونی آن بررسی شده است. در این مقاله از منظومه معنایی رویکرد تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه به عنوان نظریه و روش استفاده می‌شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Scientific Salafi Discourse: Apoliticism and Deconstruction of Wahabi Salafism

نویسندگان [English]

  • Hamdallah Akvani 1
  • Mehdi Evazpoor 2
  • Mansour Mirahmadi 3
  • Alireza Samiee Esfehani 4

1 Faculty member of Yasouj University

2 Ph.D Student in Political Sciencet at Yasouj University

3 Faculty member of Shahid Beheshti

4 Faculty member of Yasouj University

چکیده [English]

     One of the internal conflicts in contemporary Salafi discourse is over "apoliticism" or "politicization". Scientific (or the so-called Albanian) Salafi discourse is a contemporary sub-discourse that strongly prescribes apoliticism and claims that it has purified Wahabi Salafi discourse from those elements inconsistent with the Good Forefather, on the one hand, and it has played the role of a resistance center against the dominance of politicized Salafi discourse (Sahwa). Hence this sub-discourse, while defending a new Wahabism cleansed of Muslim Brotherhood's impact, simultaneously confronted Muslim Brotherhood, on the one hand, and traditional Wahabi institution, on the other. This article examines the scientific Salafi sub-discourse, its formation and emergence context, and its challenges vis-à-vis the traditional politicized Salafi hegemony. The research method and theory used has been the meaning constellation of Laclau & Mouffe's discourse analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific Salafism
  • Sahva
  • Semantic Conflict
  • Political Issue
  • Discourse Analysis
منابع
ابو رمان، محمد (2010)، الإصلاح السیاسی فی الفکر الإسلامی، الشبکة العربیة للأبحاث و النشر، بیروت، ط 1. 
 ابو رمان، محمد (2011)، «الماضی فی الحاضر...التصفیة و التربیة عند الألبانی»، فی مجموعة باحثین، رمائح الصحائف، السلفیة الألبانیة و خصومها، مرکز المسبار للدراسات و البحوث.
ابو رمان، محمد و حسن ابوهنیه (2012)، الحل الإسلامی فی الأردن، الإسلامیون و الدولة و رهانات الدیمقراطیة و الأمن، اردن: مؤسسة فریدریش إیبرت.
ابو رمان، محمد (2013)، السلفیة فی المشرق العربی، فی عماد عبدالغنی، موسوعة الحرکات الإسلامیة فی العالم العربی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
 ابو رمان، محمد (2013)، السلفیون و الربیع العربی، سؤال الدین و الدیمقراطیة فی السیاسة العربیة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
 ابوالمجد، احمد کمال (1988)، حوار لا مواجهه، القاهرة: دار الشروق.
 أحمد، عبد القادر (1985)، الآفات العشرون: نحو جیل مسلم، قاهره: دار التوزیع والنشر الإسلامیة.
استوکر، جری و مارش، دیوید (1384)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ألبانی، محمد ناصر الدین، حقیقة الدعوة السلفیة، اسلام ویب، الرابط https://audio.islamweb.net/audio/index.php?page=FullContent&audioid=، تاریخ آخر المراجعه: 15/11/2016
ألبانی، محمد ناصر الدین (1979)، الأجوبة النافعة عن اسئلة لجنة مسجد الجامعة، المکتب الإسلامی، بیروت، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1983)، التوسل أنواعه و أحکامه، المکتب الإسلامی، بیروت، الطبعة الرابعة.
ألبانی، ناصر الدین (1984)، شرح العقیدة الطحاویة، منشورات المکتب الإسلامی، دمشق سنة.
ألبانی، محمد ناصر الدین(1991)، مختصر العلو اللعلی الغفار، تألیف  الحافظ شمس الدین الذهبی، المکتب الإسلامی، بیروت، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین و مقبل بن هادی الوادعی و آخرون(1992): مسائل عصریة فی السیاسة الشرعیة، مجلة الأصالة، 15 جمادی الأخرة ، العدد الثانی.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1992)، صفة صلاة النبی صلی الله علیه و سلم من التکبیر إلی التسلیم کأنک تراها، مکتبة المعارف، الریاض، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1995) (ب)، سلسلة الأحادیث الصحیحة، ریاض: مکتبة المعارف، المجلد 12.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1996)، مساجلة علمیة بین الإمامین الجلیلین العز بن عبدالسلام و ابن الصلاح، المکتب الإسلامی، بیروت، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1997)، التکفیر و الحکم بغیر ما انزل الله، ریاض: دار ابن خزیمة للنشر و التوزیع، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (1999)، معنی السلفیة، فی سمیر الزهیری، محدث العصر الألبانی، الریاض: دار المغنی للنشر و التوزیع، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (2000)، التصفیة و التربیة وحاجة المسلمین إلیها، المکتبة الإسلامیة، الطبعة الأولی.
ألبانی، محمد ناصر الدین (2001)، سؤال و جواب حول فقه الواقع، الأردن: المکتبة الإسلامیة، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (2001)، فقه الواقع، المکتبة الإسلامیة، عمان، الطبعة الثانیة.
ألبانی، محمد ناصر الدین (2006)، المقالات السنیة فی حزب التحریر و الجماعات التکفیریة، إعداد موسی بن عبدالله ال عبدالعزیز، کتاب السلفیة، دار البحوث و الدراسات المعاصرة و التراجم، الریاض، الطبعة الأولی.
ألبانی، محمد ناصر الدین (2013)، الدعوة السلفیة أهدافها و موقفها من المخالفین لها، جمع و إعداد عصام موسی هادی، الرابط :http://www.almeshkat.net/vb/showthread.php?t=124577#gsc.tab=، تاریخ آخر المراجعه: 16/11/2016.
ألبانی، محمد ناصرالدین (2014)، «التصفیة والتربیة»،موقع سحاب السلفیة، الرابط http://www.sahab.net/forums/index.php?showtopic=، تاریخ آخر المراجعه: 23/11/2016
بتیری، وائل (2005)، کلمة حق للمحدث الألبانی فی الأستاذ سید قطب، مکتبة البراق، عمان، الطبعة الأولی.
بن إبراهیم بن عبد اللطیف آل الشیخ، محمد (1999)، فتاوی و رسائل، مکة المکرمة: مطبعة الحکومة، المجلد 10.
بن حسن آل سلمان، مشهور (2004)، السیاسة التی یریدها السلفیون، الدار الأثریه، عمان، الطبعة الأولی.
جزائری، عبدالمالک بن احمد بن المبارک رمضانی (1997)، مدارک النظر فی السیاسة بین التطبیقات الشرعیة و الانفعالات الحماسیة... قرأه و قرظه العلامة الشیخ محمد ناصر الدین الألبانی، دار أهل الحدیث، الطبعة الثانیة.
حاج، عبدالرحمن (2014)، «السلفیة و السلفیون فی سوریة: من الإصلاح إلی الثورة»، فی مجموعة باحثین، الظاهرة السلفیة، الدوحة: مرکز الجزیرة للدراسات.
حلبی، علی (1985)، البیعة بین السنة و البدعة عند الجماعات الإسلامیة، المکتبة الإسلامیة، عمان، الطبعة الأولی.
حلبی، علی (2007)، حول الدعوة السلفیة مرة أخری و لیست أخیرة، جریدة الغد الأردنیة، العدد 1017، الجمعة 25 مایو.
دینی، یوسف (2011)، رمائح الصحائف: الاحتراب علی تمثیل السلفیة بین الألبانیة و خصومها، فی مجموعة باحثین، رمائح الصحائف، السلفیة الألبانیة و خصومها، مرکز المسبار للدراسات و البحوث.
سالم ولد محمد، محمد (2014)، «السلفیة فی موریتانیا و منطقة الساحل الإفریقی» فی مجموعة باحثین، الظاهرة السلفیة، الدوحة: مرکز الجزیرة للدراسات.
سالم، احمد و عمر بسیونی (2015)، ما بعد السلفیة، قراءة نقدیة فی الخطاب السلفی المعاصر، بیروت: مرکز نماء للبحوث و الدراسات، الطبعة الأولی.
شقره، محمد ابراهیم (2000)، هی السلفیة: نسبة و عقیدة و منهاجا، من دون ناشر، الطبعة الثانیة.
شیبانی، محمد بن ابراهیم (1987)، حیاة الألبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، القاهرة: مکتبة السداوی.
عبدالغنی، عماد (2013)، موسوعة الحرکات الإسلامیة فی العالم العربی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
عبدالهلالی، سلیم (1999)، لماذا اخترت المنهج السلفی، دار اهل الحدیث، الطبعة الأولی.
عزام، ماجد (2014)، «السلفیة فی فلسطین: الخلفیات، الواقع و الأفاق» فی مجموعة باحثین، الظاهرة السلفیة، الدوحة: مرکز الجزیرة للدراسات.
لاکروا، ستیفان (2014)، بین الثورة و اللاسیاسیة ناصر الدین الألبانی و تأثیره علی تشکیل السلفیة المعاصرة، فی رول مییر، السلفیة العالمیة الحرکات السلفیة المعاصرة فی عالم متغیر، ترجمة محمد محمود التوبة، بیروت: الشبکة العربیة للأبحاث و النشر، الطبعة الأولی.
مجذوب، محمد‌ (1986) علماء و مفکرون عرفتهم، القاهرة: دار الاعتصام، ج 1.
محمد بن سرور شعبان، ابو عبدالرحمن (2007)، الشیخ الألبانی و منهجه فی تقریر مسائل الاعتقاد، دار الکتاب، الریاض و مکتبة بن تیمیة، الشارقة، الطبعة الأولی.
منوچهری، عباس (1394)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
نسیره، هانی (2013)، «التیارات السلفیة فی بلاد وادی النیل»، فی عماد عبدالغنی، موسوعة الحرکات الإسلامیة فی العالم العربی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
وادعی، مقبل بن هادی (2002)، المخرج من الفتنة، صنعاء: مکتبة صنعاء الأثریة، الطبعة الأولی.
Brown, Daniel (2003), Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought, Cambridge University Press.
Laclau, E, Mouffe, C. (1985), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso.
Lacroix, Stephane(2011), Awakening Islam, The Politics of Religious Dissent in Contemporary Saudi Arabia, Translated by George Holoch, Harward University Press. 
نشریه «دانش سیاسی»
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25
تالیف مقاله
مرداد 1396
صفحه 41-69
  • تاریخ دریافت: 23 خرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 31 تیر 1396
  • تاریخ پذیرش: 29 مرداد 1396