مدل نظری "اخلاق جنگ" در تفکر شیعی با تاکید بر دیدگاه حضرت آیت الله سیستانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه شاهد

چکیده

میزان و شدت خونریزی‌های، ویرانی‌ها و خسارت‌های جانی و‌ مالی در جنگ، متأثر از رویکرد اخلاقی یا غیر‌اخلاقی رهبران فکری و به تبع آن جنگجویان می‌باشد. تئوری اخلاقِ جنگ می‌کوشد ماهیت رفتار نظامیان با نیروهای متجاوز و غیرمتجاوز را تبیین نماید. با شروع خشونت وصف‌ناپذیرِ گروه تروریستی داعش در عراق، آیت‌الله سیستانی با صدور بیانیه‌‌ای خطاب به نیروهای مجاهد عراقی و حشد الشعبی، آداب و حدود اخلاقی حاکم بر جهاد در اسلام را، تبیین نمودند. این نوشتار با کاربست روش تحلیل محتوای کیفی، درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است: «رهیافت آیت‌الله سیستانی به اخلاق جنگ چیست؟».
بر اساس یافته‌های پژوهش، «اخلاق صیانتی» توان تحلیل تئوری اخلاقِ جنگ در دیدگاه آیت‌الله سیستانی را دارد. اخلاقی که مستند به آیات و سنت ائمه اطهار (ع)، صیانت از دین، جان و مال انسان‌ها (حتی دشمنان) را اصل و محترم می‌شمارد و می‌کوشد در ابعاد استراتژیک، تاکتیکی و رفتار جنگجویان، موازین اخلاقی و ارزش‌های انسانی را حاکم نماید. به اعتقاد آیت الله سیستانی برخورداری مجاهدان از موهبت و برکات الهی منوط به رعایت این حدود اخلاقی در جنگ با دشمنان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A theoretical model of "The war ethics” on Shiite thinking, with an emphasis on the viewpoints of Ayatollah Sistani

نویسنده [English]

  • Mahdi Naderi

Faculty member of Shahed University

چکیده [English]

The extent and severity of the destruction and financial damages are the effects of the ethical and unethical approaches of intellectuals and the warriors. The theory of war ethics intends to define the nature of forces’ behavior with the un/aggressor. With the start of ISIS war in Iraq, Ayatollah Sistani issued a statement addressed to the Iraqi Mujahedeen forces to explain the ethics of Jihad in Islam. This article using qualitative content analysis methods aims to to reply to the main question: “what is Ayatollah Sistani’s approach to war ethics?”
According to former studies, “preventive ethics” have the power to analyze the theory of war ethics in Ayatollah Sistani’s perspective. The ethics that are based on the Koranic verses and Sonat, respect people’s life and property, and try to align them with the human values and moralities. Based upon these ethics, Mojahedins can benefit from Gods’ blessings to the extent that war ethics are respected

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayatollah Sistani
  • Islam
  • ISIS
  • war ethics
احمدی طباطبایی، سید محمدرضا (1387)، اخلاق و سیاست رویکردی اسلامی و تطبیقی، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
پیک حرفه، شیرزاد (1393)، «تبیین، تحلیل و تعدیل «استدلال نتیجه دوگانه» در اخلاق هنجاری و بررسی تأثیر آن در قوانین بین‌المللی مربوط به جنگ»، حکمت و فلسفه، سال دهم، شماره اول، بهار.
پیربداقی، فاطمه (1388)، «‌رویکردهای میرینگ در فرآیند تحلیل محتوای کیفی»، ماهنامه پیام پژوهش، سال نهم، شماره نود و نه.
جانی پور، محمد (1390)، اخلاق در جنگ، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
جوادی آملی، عبد الله ( 1388)، تسنیم، (مجموعه تفسیر منتشر شده)  قم: اسراء.
چامسکی، نوام (1391)، «نظریه جنگ عادلانه»، ترجمه محمد اسکندری، مهرنامه، ویژه نامه جنگ و صلح، تهران: هنر سرزمین سبز.
حاج اسماعیلی، محمد‌رضا و حبیب الهی مهدی (1391)، «بررسی و تحلیل نظری اخلاق جنگ در قرآن و حدیث»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش نامه اخلاق، سال پنجم، شماره 15.
داوری اردکانی، رضا ( 1389)، فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران: انتشارات سخن.
درخشه، جلال (1379)، مواضع سیاسی حضرت علی (7) در قبال مخالفین، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
رفیع پور، فرامرز (1384)، تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران‌: ‌بی‌نا‌.
سیدامامی، کاووس (1386)، پژوهش در علوم سیاسی: رویکردهای اثبات‌گرا، تفسیری و انتقادی، تهران: دانشگاه امام صادق (7) و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فاضل لنکرانی، محمد (1390)، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی (7)، تنظیم: حسین کریمی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
فراتی، عبدالوهاب (1396)، «ایدئولوژی تکفیر؛ سرنوشت و راهبردهای مواجهه با آن»، فصلنامه علوم سیاسی، سال بیستم، شماره هفتاد و هفتم.
فرانکفورد، چاوا و دیوید نچمیاس (1381)، روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی، ترجمه فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، تهران: سروش.
فیرحی، داوود (1387)، «مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی»، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 1.
کوثری، مسعود (1387)، «روش کیفی»، در: رهیافت و روش در علوم سیاسی، به اهتمام عباس منوچهری، تهران‌: سمت.
الحر العاملی، محمد بن الحسن (1983)، وسائل الشیعه، بیروت: احیاء التراث العرابی.
ابن اثیر (1351)، الکامل فی التاریخ. ترجمه عباس خلیلی، تهران: انتشارات علمی.
لوبان، دیوید(1391)، «جنگ عادلانه و حقوق بشر»، ترجمه یاسر روستایی، مهرنامه، ویژه نامه جنگ و صلح، تهران: هنر سرزمین سبز.
محلاتی، محمد جعفر (1385)، «اخلاق جنگ در متون ادبی و حماسی فارسی»، پ‍ژوهشنامه ادب حماسی، پاییز و زمستان.
موزلی، الگزاندر (1391)، «نظریه جنگ عادلانه»، ترجمه خشایار دیهیمی، مهرنامه، ویژه نامه جنگ و صلح، تهران: هنر سرزمین سبز.
الناجی، ابی بکر (بی‌تا)، ادراه التوحش اخطر مرحله ستمر بها الامه، فایل الکترونیکی، (بی‌جا).
نشریه الکترونیکی استک، وابسته به گروه داعش (به زبان روسی) شروع انتشار اواخر 2016.
نشریه الکترونیکی دارالاسلام، وابسته به گروه داعش (به زبان فرانسوی)، شروع انتشار 2014.
نشریه الکترونیکی رومیه، وابسته به گروه داعش (‌به زبان های عربی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اندونزیایی، اردویی و ترکی)، شروع انتشار 2016.
نشریه ماهانه الکترونیکی دابق، وابسته به گروه داعش، ناشر مرکز رسانه‌ای الحیات (‌به زبان های عربی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی)، شروع انتشار 2014.
نصیرالدین طوسی، محمد (1387)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: خوارزمی.
نظام المک طوسی، حسن بن علی (1389)، سیر الملوک (سیاست نامه). به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
والزر، مایکل (1391)، «پیروزی نظریه جنگ عادلانه و خطرهای موفق شدن»، ترجمه صالح نجفی، مهرنامه، ویژه نامه جنگ و صلح، تهران: هنر سرزمین سبز.
ویلیامز، گری (1391)، «جنگ عادلانه چیست؟»، ترجمه عبد الله کوثری، مهرنامه، ویژه نامه جنگ و صلح، تهران: هنر سرزمین سبز.
زارعان، احمد (1395)، تحلیل کنش سیاسی مرجعیت شیعیان عراق در دوره پساصدام، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال هفدهم، شماره 4، پیاپی68.
موسوی، سید جاسم (1385)، «از حکم تکفیر استفاده نکنید»‌، فروغ وحدت، سال اول، شماره 4.
شفایی، امان الله و غلامرضا بهروز لک، (1392)، «نقش امام موسی صدر و آیت الله سیستانی در انسجام سیاسی جوامع چند فرهنگی لبنان و عراق»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 63.
قاسمی، فرج الله (1388)، «مرجعیت و سیاست در عراق پس از اشغال»، فصلنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره 45.
Mayring, philipp (2000). "Qualitative content Analysis Forum",Qualitative social Research , Volume 1, No. 2 – June 2000 , Online Journal : http://www.qualitative-research.net/ index.php/fqs/article/view/1089/2385
 پایگاه الکترونیکی آیت‌الله سیستانی و صفحه بیانیه: https://www.sistani.org/persian/archive/25049/
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26
تالیف مقاله
اسفند 1396
صفحه 5-34
  • تاریخ دریافت: 15 شهریور 1396
  • تاریخ بازنگری: 17 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 30 آبان 1396