منابع قدرت اجتماعی، ساختار دولت و روابط خارجی قاجار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (روابط بین الملل)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی. گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

ارائه‌‌ یک چارچوب تحلیلی پسندیده مستلزم در برگرفتن متغیرهای متعدد ضمن حفظ سادگی و انسجام درونی است. در مقاله حاضر سؤال اصلی این است که چگونه می‌توان تنوع متغیرهای دخیل در روابط خارجی قاجار را در عین حفظ سادگی و سازواری درونی تجزیه‌و‌تحلیل کرد؟ یافته‌های مقاله نشان می‌دهد «پراکندگی منابع قدرت اجتماعی» می‌تواند مبنای تحلیل روابط خارجی قاجار قرار گیرد؛ یعنی حاصل پراکندگی منابع قدرت در سطح جامعه ظهور ساختار دولت درمانده است و روابط خارجی قاجار رهاورد این هر دو است. بنابراین، تحلیل روابط خارجی قاجار مستلزم طی سه مرحله‌‌ به‌هم‌پیوسته خواهد بود. اول، چیستی اصل حاکم بر روابط نیروهای اجتماعی و دولت. دوم، بررسی ساختار دولت و ارائه مدل تحلیلی روابط خارجی قاجار که پیامد روابط دولت/ جامعه است. سوم، در بحث تاریخ روابط خارجی سعی می‌شود با رجوع به حوادث، رویدادها و اسناد تاریخ روابط خارجی قاجار قابلیت تحلیلی مدل معرفی‌شده را در معرض آزمون تاریخی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Social Power Resources, Government Structure and Foreign Relations of Qajar dynasty

نویسندگان [English]

  • Amir Mohammad Haji-Yousefi 1
  • Mohammad Mohammadian 2

1 Faculty member of Shahid Beheshti University

2 Ph.D Student in Political Science at Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Providing a well-considered analytical framework involves the inclusion of multiple variables while preserving simplicity and internal consistency. In the present article, the main question is how can we analyze the diversity of variables involved in Qajar's foreign relations while preserving simplicity and internal consistency? The findings of the paper show that "dispersion of social power resources" can be the basis for analyzing Qajar's foreign relations; in other words, dispersion of power resources at the community level, leads to appearance of the frustrated state structure, and Qajar's foreign relations are result of  both of these. Therefore, the analysis of Qajar's foreign relations will involve three united phases. First, what is the principle governing the relations between social forces and government? Second, the study of the state structure and the presentation of the analytical model of Qajar foreign relations, which is the result of state / society relations. Third, in discussing the history of foreign relations, it is tried to expose the presented model to the historical test by referring to the events, events and documents of Qajar foreign relations history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Power Resources
  • Power Dispersion
  • frustrated State Structure
  • History of Qajar Foreign Relations
‏‫آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۳). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران معاصر. ترجمه‌ی احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی. تهران: نی.
‏‫آجودانی، ماشاءالله (۱۳۸۲). مشروطه ‌ایرانی. تهران: اختران.
‏‫آدمیت، فریدون (۱۳۸۵). اندیشه ترقی و حکومت قانون: عصر سپهسالار. تهران: خوارزمی.
‏‫——— (۱۳۴۸). امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی.
‏‫اشرف، احمد‌ (۱۳۵۹). موانع تاریخ رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه. تهران: زمینه.
‏‫اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (۱۳۴۹). صدرالتواریخ: شرح حال صدراعظم‌های پادشاهان قاجار (از حاج ابراهیم کلانتر تا میرزا علی اصغرخان امین السلطان). تهران: وحید.
‏‫الگار، حامد‌ (۱۳۵۶). دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجار. ترجمه‌‌ ابوالقاسم سری. تهران: توس.
‏‫ولی، عباس ‌(۱۳۸۰). ایران پیش از سرمایه داری. ترجمه‌‌ حسن شمس آوری. تهران: مرکز.
‏‫بشیری، احمد‌ (۱۳۶۶). کتاب نارنجی: ظل السلطان و محمدعلی شاه رودر رو: اسناد محرمانه وزارت خارجه روسیه تزاری درباره وقایع مشروطیت ایران. ترجمه‌ی حسین قاسمیان. ج. اول. تهران: پرواز.
‏‫———، ویراستار‌ (۱۳۶۳). کتاب آبی: گزارش های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه‌ ایران. ج. اول. تهران: نو.
‏‫———، ویراستار (۱۳۶۸). کتاب آبی: گزارش های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه ‌ایران. ج. 6. تهران: نو.
‏‫بشیریه، حسین‌ (۱۳۸۰). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: گام نو.
‏‫بهار، محمدتقی‌ (۱۳۶۳). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. ج. 2. تهران: امیرکبیر.
‏‫چرنوف، فرد‌ (۱۳۸۸). نظریه و زبرنظریه در روابط بین الملل. ترجمه‌‌ علیرضا طیب. تهران: نی.
‏‫حاجی یوسفی، امیرمحمد، و محمد محمدیان‌ (۱۳۹۵). «جامعه شناسی تاریخی و سیاست خارجی ایران: یک چارچوب نظری.» فصلنامه سیاست جهانی. ش. 4: 65-98.
‏‫خلیلی، محسن‌ (۱۳۹۰). «مناسبات فرامرزی روزگار قاجار: روابط خارجی یا سیاست خارجی؟.» فصلنامه تاریخ روابط خارجی‌، ش. 48: 79-101.
‏‫———. (۱۳۸۰). «تصمیم‌گیری در روابط خارجی: فهم چرایی تمایز با نگاهی مقایسه‌ای به روزگار امیرکبیر و سپهسالار‌»، مجله تاریخ معاصر ایران‌، ش. 17: 24-48.
‏‫دولت آبادی، یحیی‌ (۱۳۸۷). حیات یحیی. ج. اول. تهران: فردوس.
‏‫شمیم، علی اصغر‌ (۱۳۷۱). ایران در دوره سلطنت قاجار. تهران: علمی.
‏‫عظیمی، فخرالدین‌ (۱۳۷۲). بحران دموکراسی در ایران: ۱۳۲۰-۱۳۳۲. ترجمه‌‌ عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری. تهران: البرز.
‏‫عیسوی، چارلز‌ (۱۳۶۹). تاریخ اقتصادی ایران. ترجمه‌‌ یعقوب آژند. تهران: گستر.
‏‫فوران، جان‌ (۱۳۸۰). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال ۱۵۰۰ میلادی مطابق با ۸۷۹ شمسی تا انقلاب. ترجمه‌‌ احمد تدین. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
‏‫کاتوزیان، همایون‌ (۱۳۸۰). تضاد دولت و ملت: نظریه و تاریخ و سیاست در ایران. ترجمه‌‌ علیرضا طیب. تهران: نی.
‏‫——— (۱۳۷۲). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. ترجمه‌‌ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
‏‫کدی، نیکی آر‌ (۱۳۶۹). ریشه‌های انقلاب ایران. ترجمه‌‌ عبدالرحیم گواهی. تهران: قلم.
‏‫کرونین، استفانی‌ (۱۳۸۹). «ساختن یک ارتش نو: اصلاحات نظامی در ایران عصر قاجار‌»، در جنگ و صلح در ایران دوره قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکنون‌، ویراسته‌‌ رکسانه فرمانفرمائیان، ترجمه‌ حسن افشار، 81-140. تهران: مرکز.
‏‫کسروی، احمد‌ (۱۳۵۷الف‌). تاریخ مشروطه ایران. ج. اول. تهران: امیرکبیر.
‏‫———‌ (۱۳۵۷ب‌). تاریخ هجده ساله آذربایجان. ج. اول. تهران: امیرکبیر.
‏‫گازیوروسکی، مارک ج‌ (۱۳۷۱). سیاست خارجی آمریکا و شاه: ایجاد یک حکومت سلطه‌پذیر در ایران. ترجمه‌‌ جمشید زنگنه. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
‏‫لمتون، آن (۱۳۵۹). نظریه دولت در ایران. ترجمه‌‌ چنگیز پهلوان. تهران: کتاب آزاد.
‏‫———‌ (۱۳۳۹). مالک و زارع در ایران. تهران: ترجمه و نشر کتاب.
‏‫مهدوی، عبدالرضا هوشنگ‌ (۱۳۸۴). تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم. تهران: امیرکبیر.
‏‫نجف‌زاده، مهدی‌ (۱۳۹۵). جابه‌جایی دو انقلاب؛ چرخش‌های امر دینی در جامعه ایرانی. تهران: تیسا.
‏‫نقیب‌زاده، احمد‌ (۱۳۸۳). تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل از پیمان وستفالی تا امروز. تهران: قومس.
‏‫هدایت، مخبرالسلطنه‌ (۱۳۶۳‌). گزارش ایران قاجاریه و مشروطیت. تهران: نقره.
 
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27
تالیف مقاله
شهریور 1397
صفحه 91-116
  • تاریخ دریافت: 25 بهمن 1396
  • تاریخ بازنگری: 20 اسفند 1396
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1397