عدالت و سیاست‌گذاری تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران؛ جایگاه و دلالت‌ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (علیه السلام)

2 عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

تنوع قومی در هر کشوری نیازمند سیاست‌گذاری متناسب با مبانی نظام سیاسی و وضعیت تنوع در آن کشور است و ایران از جمله کشورهای دارای تنوع قومی محسوب می‌‌شود. عدالت در نظام جمهوری اسلامی ایران یک گفتمان اساسی و عامل مشروعیت‌بخش به‌شمار می‌رود و باید سیاست‌گذاری بر مبنای آن انجام شود. بنابراین، عدالت در سیاست‌گذاری تنوع قومی در این کشور، هم دارای جایگاه و اهمیت است و هم دلالت‌هایی را به‌جای می‌گذارد. این مقاله با روش اسنادی و با بهره‌گیری از منابع و اسناد موجود، ضمن انتخاب رویکرد و تعریف عدالت در آن، به وضع اشیاء در مواضع خودشان به عنوان چارچوب نظری مختار، به بررسی جایگاه و اهمیت عدالت در سیاست‌گذاری تنوع قومی از سه منظر می‌پردازد؛ اول، از جنبه نظری که با ارائه تئوری‌ها به تبیین رابطه عدالت و بروز بحران‌های قومی می‌پردازند. دوم، از جنیه عینی و میدانی به نتایج پیمایش‌‌هایی اشاره دارد که جایگاه عدالت را در سیاست‌گذاری تنوع قومی نشان می‌دهد و سوم، از جنبه جایگاه عدالت در اسناد بالادستی مرتبط با حوزه قومی. میزان حجم این پرداختن به این موضوع نشان از اهمیت بحث عدالت در سیاست‌گذاری دارد. در گام بعد نیز دلالت‌های اتخاذ رویکرد عادلانه در سیاست‌گذاری تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران استخراج شده است. بررسی‌ها و مطالعات نشان می‌دهد دلالت‌های اصولی، هدفی، فرآیندی، سیاستی و ساختاری از اتخاذ رویکرد عادلانه در سیاست‌گذاری تنوع قومی نشئت می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Justice and Policy of Ethnic Diversity in the Islamic Republic of Iran, Position and Implications

نویسندگان [English]

  • Jalal Dorakhshah 1
  • Hamid Houshangi 2

1 Faculty member of Imam Sadiq University

2 Faculty member of Imam Sadiq University

چکیده [English]

        Ethnic diversity in any country requires policy-making in proportion to the foundations of the political system and the diversity situation in that country. Iran is also one of the countries with ethnic diversity. Justice in the Islamic Republic of Iran is a fundamental discourse and a legitimate factor that should be based on that policy. Therefore, justice in the policy of ethnic diversity is important and has implications as well. In this article, while selecting the approach and definition of justice as the practice of assigning the appropriate position for each object, the status and importance of justice in the policy of ethnic diversity in the Islamic Republic of Iran has been considered both theoretically and practically. In the next step, the implications of adopting a just approach to ethnic diversity policy in the Islamic Republic of Iran have been extracted. Studies and reviews show that the principal, purposeful, process, political and structural implications are derived from the adoption of a just approach to the policy of ethnic diversity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • politics
  • Ethnic Diversity
  • Islamic Republic of Iran
  • Implications
اصول سیاست فرهنگی کشور، مصوب جلسه 288 مورخ 20/5/1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی، قابل بازیابی در:                                          https://sccr.ir/pro/655
افتخاری، اصغر(1383).‌ اقلیت‌گرایی دینی: طراحی یک چارچوب تحلیلی، تهران: تمدن ایرانی.
افروغ، عماد(1390). پیش‌فرض‌ها و رویکردهای نظری عدالت اجتماعی در مجموعه مقالات عدالت دومین نشست اندیشه‌های راهبردی، تهران: دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی.
الوانی، سیدمهدی و شریف‌زاده، فتاح(1383). فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
پیغامی، عادل(1387). تحلیل مبادی هستی شناختی و معرفت شناختی مسئله عدالت در اندیشه استاد شهید مطهری. مطالعات اقتصاد اسلامی، 1(1)، 200-173
پورعزت، علی اصغر، طاهری عطار، غزاله و سعدآبادی، علی اصغر(1391). راهبری ملت سازی پایدار مبتنی بر عدالت اجتماعی. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، 4 (11)، 22-1
تراب زاده جهرمی، محمدصادق و سجادیه، علیرضا(1390). گونه‌شناسی نظریات عدالت مبتنی بر ابعاد فلسفی؛ روشی در تبیین ماهیت مفهومی عدالت. دوفصلنامه علمی- تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، 3(2)، 95-59
توسلی، حسین(1375). مبانی نظری عدالت اجتماعی، تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان.
جلایی پور، حمیدرضا و قنبری، علی(1388). بررسی هویت ملی و ارزش‌های جهانی شدن با تأکید بر ایرانیان عرب زبان. فصلنامه پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، 3 (2)، 186-165.
جمال‌زاده، ناصر(1387). عدالت سیاسی و اجتماعی در سه رهیافت فقهی، فلسفی و جامعه‌شناختی.دوفصلنامه دانش سیاسی، 8 (2)، 5-35.
خامنه‌ای، سید علی(1383). بیانات در دیدار با دانشجویان، قابل بازیابی در:
خلیلی، عزیزالله(1391). بررسی اصول مؤثر بر سیاست‌گذاری عمومی از دیدگاه اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران).
خواجه‌سروی، غلامرضا (1386). فراز و فرود عدالت در جمهوری اسلامی ایران. دوفصلنامه دانش سیاسی، 6 (2)، 5-35.
درخشه، جلال (1386). عدالت از دیدگاه امام علی(ع). دوفصلنامه دانش سیاسی، 5 (1)، 5-37.
درخشه، جلال(1387). عدالت از دیدگاه امام علی(ع) در مجموعه مقالات سیاست و عدالت؛ بررسی ابعاد نظری و کاربردی عدالت در گفتمان سیاسی اسلام و غرب، به اهتمام دکتر فرشاد شریعت، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
 
درخشه، جلال و فخاری، مرتضی (1395). گستره مفهوم عدالت در اندیشه امام خمینی رحمه ا...علیه، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 6 (18)، 18-1
ره‌پیک، حسن(1380). جایگاه منافع ملی در سیستم حقوقی، مطالعات راهبردی، 4 (11و 12)،89-81
سن، آمارتیا(1379). آزادی و برابری (حسن فشارکی، مترجم)، تهران: شیرازه (نشر اثر اصلی 1992).
سند چشم‌انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران(13/8/1382)، قابل بازیابی در:
سیاست کلی اقتصاد مقاومتی(29/11/1392)، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی برنامه دوم‌ توسعه(18/8/1372) ، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی برنامه چهارم(1/5/1384) ، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی برنامه‌ پنجم(21/10/1387) ، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی برنامه ششم(9/4/1394) ، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی جمعیت(30/2/1393) ، قابل بازیابی در:
سیاست‌های کلی علم و فناوری(29/6/1393) ، قابل بازیابی در:
صالحی امیری، سیدرضا(1385). مدیریت منازعات قومی در ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
علی ابن ابیطالب(1379). نهج‌البلاغه (محمد دشتی،مترجم)، قم: آل علی(ع).
قاسمی، محمدعلی(1387). مدیریت تنوع فرهنگی (آمریکا، لبنان، ترکیه، هند، بریتانیا و پاکستان)، تهران: تمدن ایرانی.
 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:
قانون برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:
قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:
قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:                                           https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:                                           https://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202
قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در:                                        https://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196
قیصری، نورالله(1386). تنوع فرهنگی و وحدت ملی در ایران: الزامات نظری و رهیافتی، درمجموعه مقالات تنوع فرهنگی و همبستگی ملی در ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
کریمی، علی و قاسمی طوسی، سمیه(1393). سیاست‌گذاری اجتماعی و هویت‌سازی ملی؛ فراگیری سیاست‌های کلان اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات ملی، 15(58)، 48-25
محمدی ری‌شهری، محمد(1416 ق). میزان الحکمه (ج3)، قم: دارالحدیث.
مطهری، مرتضی(1392). عدل الهی، تهران: صدرا، چاپ 40.
مطهری، مرتضی(1381). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، ، چاپ 31.
مور، کن بلیک(1385). م‍ق‍دم‍ه‌ای ب‍ر سی‍است‍گ‍ذاری اجتم‍اع‍ی، (ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر س‍ع‍ی‍دی و س‍ع‍ی‍د ص‍ادق‍ی ج‍ق‍ه، مترجمان)،‌ ته‍ران: موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی (نشر اثر اصلی 2006).
موسسه مطالعات ملی(1395). یافته‌های پیمایش در کل کشور، تهران: تمدن ایرانی.
نقشه علمی کشور(مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، خرداد 1390)، قابل بازیابی در:
نمازی، حسین و لشکری، علیرضا( 1391). توازن و رویکردهای عدالت؛ کنکاشی در رویکرد شهید صدر و شهید مطهری به توازن، دو فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، 3(2)، 122-97.
نوابخش، فرزاد، گراوند، جمشید(1390). بررسی تأثیر احساس عدالت اجتماعی بر هویت ملی شهروندان شیعه و سنی مذهب قوم کرد، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 7(22)، 187-149
هوشنگی، حمید(1396). تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران: راهبردها و سیاست‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
وحید، مجید(1383). سیاست‌گذاری عمومی،‌ تهران: میزان.
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
تالیف مقاله
اسفند 1397
صفحه 97-131
  • تاریخ دریافت: 25 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 11 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 20 بهمن 1397