نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسنده

• غلامرضا خواجه سروی

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی.دانشکده حقوق و علوم سیاسی

چکیده

فراز و فرود گفتمان عدالت در جمهوری اسلامی ایران


دکتر غلامرضا خواجه‌سروی تاریخ دریافت: 14/11/86


تاریخ پذیرش: 31/01/87


چکیده


انقلاب اسلامی نقطة عطفی در تاریخ ایران به شمار می‌رود که مفاهیم تازه‌ای را به حوزة گفتمانی ایران وارد کرد. این انقلاب که بر پایة اندیشة سیاسی مکتب تشیع شکل گرفته، نظریه‌ای خاص از «عدالت» را که بر آموزه‌های شیعی تکیه داشت، در طول این سال‌ها پیگیری کرده است. این واقعیت را می‌توان در اندیشه‌های امام(ره) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) به خوبی مشاهده کرد. اما مفهوم «شیعی» عدالت ضمن حفظ اصالت خود، بر اساس اقتضائات هر دولتی با تقریرهای تازه‌ای در حوزة عملی مواجه شده است. در دولت مهدی بازرگان، دولت حداقلی ضرورتی برای تحقق عدالت دانسته شد. اما دولت محمدعلی رجایی که در شرایط جنگ ایران و عراق قرار داشت، عدالت را در مبارزه با دشمن تفسیر کرد و نوعی برابری‌طلبی را در سیاست‌های خود در پیش گرفت. دولت میرحسین موسوی عدالت اجتماعی و دغدغة مستضعفان را به عنوان اصلی‌ترین مصادیق عدالت شیعی معرفی کرد. ‌هاشمی رفسنجانی نیز به توسعه به مثابه اصلی‌ترین ضرورت تحقق عدالت نظر داشت. سید محمد خاتمی عدالت را در حاشیة دغدغة اصلی‌تری به نام توسعة سیاسی جستجو می‌کرد. سرانجام، در دولت دکتر محمود احمدی‌نژاد مفهوم عدالت بر مدار شریعت اسلام بار دیگر از بازتعریفی انقلابی و مکتبی برخوردار شد. حفظ بنیادهای شیعی مفهوم عدالت در نظام جمهوری اسلامی ایران با وجود تحول گفتمان «عدالت شیعی» در دولت‌های مختلف، از وجود یک نظریة تام و کامل در حوزة اندیشة سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران حکایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• عدالت
• شیعه
• انقلاب اسلامی ایران
• دولت
• گفتمان
• برابری
• سیاست

موضوعات

• علوم سیاسی
• مسایل سیاسی ایران

عنوان مقاله [English]

Vicissitudes of Justice Discourse in the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

• Gholamreza Khajesarvei

Faculty member of Allameh Tabatabaei University

چکیده [English]

Vicissitudes of Justice Discourse in the Islamic Republic of Iran


Dr. Ghulam Riza Khajeh Sarvi


The Islamic revolution is considered a turning point in the history of Iran, incorporating new concepts in the discourse field of Iran.


The political thought of the Shiite school underlying it, this revolution has pursued up to now a peculiar theory on justice based on Shiite teachings. This reality is quite evident in the thoughts of Imam Khomeini and the supreme leader Ayatollah Khamanei.


However, the Shiite concept of justice – maintaining its originality – has found various readings based on the requirements of each government and as far as its application is concerned. During the reins of Mahdi Bazargan, a minimalist government was deemed as a necessary factor toward the application of justice.


The government of Muhammad Ali Rajai undergoing the conditions of the war between Iraq and Iran interpreted justice so as to be in line with confronting the enemy and conducted a sort of equity in his policies.


The government of Mir Hussein Musavi introduced social justice and concern for the down-trodden classes as the principal instances of Shiite justice. However, Hashimi Rafsinjani considered development as the principal factor necessary for administration of justice.


Sayyid Muhammad Khatami contemplated justice in the light of a more significant concern, i.e. political development.


Finally, in Ahmadi Nizhad government, the concept of justice found a revolutionary and religious redefinition based on the Islamic Law (Shariah).


In spite of the development in the concept of Shiite justice in different governments, the preservation of the Shiite foundations of the concept of justice in the Islamic Republic of Iran suggests a theory par excellence in the field of the political thought of the Islamic Republic.

کلیدواژه‌ها [English]

• Justice
• Shiism
• Islamic Revolution of Iran
• government
• Discourse
• Equity
• policy