معنا و مقام مصحلت در اندیشۀ سیاسی ایرانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

چکیده
این واقعیت که سیاست عملی تابعی از مفاهیم و نظریه‌هاست، تحلیلگران را بدان وامی‌دارد که در مقام شناخت و تجویز الگوهای مدیریتی،‌ نسبت به درک معانی و ملاحظات اجرایی ناشی از ماهیت مفاهیم، اهتمام ویژه‌ای داشته باشند؛ از جملۀ این مفاهیم بنیادین که در حوزۀ فلسفۀ سیاسی معاصر بدان توجهی خاص شده است،‌ می‌توان به «مصلحت» اشاره داشت.
طرح مفهومی و نظری «مصلحت» در میراث فکری ایرانی، از جمله مزایایی است که پرسش از «چیستی» و «کاربرد عملی» مصلحت در اندیشۀ ایرانی را توجیه می‌کند. افزون بر اینکه بومی بودن این چارچوب تحلیلی و حضور عناصر هنجاری در آن،‌ دلیل دیگری است که ضرورت طرح این پرسش را مشخص می‌کند.
به منظور پاسخ به این پرسش، نویسنده نخست، و به اجمال، حوزه‌های اصلی اندیشۀ سیاسی در ایران را بررسی کرده و بر اساس آن، در هر حوزه، به شناخت معنا و شناسایی اصول کاربردی مصلحت در عرصۀ حکومتی، اهتمام ورزیده است. نتیجه آنکه تصویری نسبتاً جامع از مصلحت ارائه شده که قابلیت عرضه در عرصۀ فلسفة سیاسی مدرن را داراست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The meaning and status of Expediency in Iranian Political Thought

نویسنده [English]

  • Asghar Eftekhari

Faculty member of Imam Sadiq University

چکیده [English]

The meaning and status of Expediency

in Iranian Political Thought

Asghar Eftekhari

The fact that practical politics is a function of concepts and theories has made the analysts endeavor specifically to understand the meaning and executive aspects derived from the nature of concepts in order to realize and prescribe managerial models. One of these basic concepts especially dealt with in contemporary political philosophy is “expediency”.

The conceptual and theoretical rendering of “expediency” in Iranian intellectual heritage are the assets that justify our asking about the nature and practicality of expediency in Iranian thought. The indigenous nature of this analytical framework and the presence of normative elements in it are other reasons that determine the necessity of such a question.

To answer this question, the writer has first, and succinctly, surveyed the main fields of political thought in Iran and, on that basis, has tried to realize the meaning and practical principles of expediency in government. The result is a relatively comprehensive picture of expediency which can be presented in modern political philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politics
  • Power
  • Expediency
  • Sharia
  • Government
  • Political Thought
  • Iran
- آشوری، داریوش (2536). آسیا در برابر غرب. تهران: امیرکبیر.
- ابن البلخی (1313). فارسنامه. سیدجلال‏الدین تهرانی (به اهتمام). تهران: بی‏نا.
- افتخاری، اصغر (1384). مصلحت و سیاست؛ رویکردی اسلامی. تهران: دانشگاه
امام صادق(ع).
- بوطی، محمد سعید رمضان (1383). مصلحت و شریعت. اصغر افتخاری. تهران: گام نو.
- بهار، محمدتقی (1369). سبک‏شناسی. ج2. تهران: امیرکبیر.
- تاجبخش، احمد (1355). تاریخ مختصر تمدن و فرهنگ ایران. تهران: دانشگاه ملی.
- حلبی، علی‏اصغر (1365). تاریخ تمدن اسلام. تهران: اساطیر.
- داوری، رضا (1353). فارابی مؤسس فلسفه اسلامی. تهران: انجمن فلسفه ایران.
- همو (1354). فلسفه مدنی فارابی. تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر.
- همو (1374). «مقام سیاست نزد فارابی و اهمیت تفکر سیاسی او در عصر حاضر»، در: تأملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- رجایی، فرهنگ (1372). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان. تهران: قومس.
- رضاقلی، علی (1371). جامعهشناسی خودکامگی. تهران: نی، چ2.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1364). تاریخ مردم ایران. تهران: امیرکبیر.
- شیخ، سعید (1369). مطالعات تطبیقی در فلسفه اسلامی. مصطفی محقق داماد.
تهران: خوارزمی.
- طباطبایی، سیدجواد (1380). دیباچه‏ای به نظریه انحطاط ایران. تهران: نگاه معاصر.
- همو (1367). درآمدی فلسفی بر اندیشه سیاسی در ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- همو (1375). زوال اندیشه سیاسی در ایران. تهران: کویر.
- عنصرالمعالی، کیکاووس ابن اسکندر (1342). قابوس‏نامه. سعید نفیسی (مصحح). تهران: فروغی.
- غزالی، ابوحامد محمد (1322). المستصفی من علم الاصول. قم: دارالذخایر.
- همو (بی‌تا). شفاء الغلیل. مصر: مکتبه الازهرا.
- فارابی، ابونصر (1361). اندیشه‏های سیاسی اهل مدینه فاضله. جعفر سجادی. تهران: طهوری.
- فاستر، مایکل (1358). خداوندان اندیشه سیاسی. ج1، ق 1. جواد شیخ‌الاسلامی. تهران: امیرکبیر.
- فردوسی، ابوالقاسم (1378). شاهنامه. (تصحیح) پرویز اتابکی. تهران: نشر و پژوهش فرزان.
- فروزانفر، بدیع‏الزمان (1354). مباحثی در تاریخ ادبیات ایران. عنایت‏الله مجدی (مقدمه، تصحیح و تطبیق). تهران: دهخدا.
- محمودی بختیاری، علیقلی (1368). زمینة فرهنگ و تمدن ایران: نگاهی به عصر اساطیر. تهران: پاژنگ.
- مطهری، مرتضی (1378). خدمات متقابل ایران و اسلام. تهران: صدرا.
- میر، ایرج (1380). رابطه دین و سیاست: تفسیرهای امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی از پیوند دین و سیاست. تهران: نشر نی.
- هوار، کلمان (1363). ایران و تمدن ایرانی. حسن اندیشه. تهران: امیرکبیر.
 
- Akhavi, Shahrough (1980). Religion & Politics in Contemporary Iran. USA: StateUniversity of New York.
- Sgrener, George (2001). Changing in Statehood, The Transformation of International Relation. Paulgrave.
- Watt, M.W. (1968). Islamic Political Thought. Edinburgh: E.U.P.
- Id. (1973). The Formative Period of Islamic Thought.Edinburgh: E.U.P.
- Chatterji, S.Kumar (1972). Iranianism; Iranian Culture & its Impact on the World from Achaemenian Times.London: The Asiatic Society.
- Dandamaev, Muhammad & V.Lukonin (1989). The Culture & Social Institutions of Ancient Iran. Cambridge: C.U.P.
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
شمارة سوم- بهار و تابستان 1385
مهر 1385
صفحه 7-38
  • تاریخ دریافت: 02 خرداد 1385
  • تاریخ بازنگری: 02 خرداد 1390
  • تاریخ پذیرش: 02 خرداد 1385