تأثیر ژنوم ژئوپلیتیک کشورهای ساحلی حوزه خزر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مطالعات منطقه‌ای)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی ،گروه روابط بین الملل،

2 دانش آموخته دکترای روابط بین الملل از دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

حوزه خزر به دلیل ویژگی‌های فرهنگی و جغرافیایی بازیگران مستعد تأثیرگذاری بازیگران متعددی است. اهمیت ویژه این منطقه در نظام بین‌الملل توجه بسیاری از قدرت‌های فرامنطقه‌ای را به سوی خود جلب نموده که هر کدام از این بازیگران به نوعی خواهان حضور در آن هستند. بازیگران ساحلی حوزه خزر نیز طی سالیان پس از فروپاشی شوروی، به بازتعریف ویژگی‌های هویتی و منافع ملی در چارچوب مرزهای سرزمینی‌شان پرداخته‌اند. هر یک از بازیگران ساحلی در ساختار ژئوپلیتیک خزر می‌توانند جایگاه خود را ارتقاء دهند و بر سایرین تاثیرگذار باشد. علاوه بر این، ژنوم‌های هر یک از آنها به دو صورت طبیعت‌پایه ـ انسان‌پایه و مثبت ـ منفی است که برخی فعال و برخی دیگر منفعل هستند. از این‌رو، سؤال اصلی پژوهش این است که ساختار و ژنوم‌های ژئوپلیتیک کشورهای ساحلی حوزه خزر چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ پژوهش حاضر با هدف کاربردی و در پیش گرفتن رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای به بررسی موضوع پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد هر یک از بازیگران ساحلی خزر ویژگی‌های اجتماعی ـ سیاسی مختص به خورد را دارند که از طریق آنها ضمن شکل‌دهی به ذهنیت کارگزاران، به تصمیم‌گیری‌ در این ساختار ژئوپلیتیک می‌پردازند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The effect of the geopolitical genome of the Caspian littoral states On the national security of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • seyed Mohammad Tabatabaei 1
  • seyed Mohammad Hossein Hosseini 2

1 Faculty member of Allameh Tabatabaei University

2 Ph.D. in International Relation from Allameh Tabatabaei University

چکیده [English]

Due to the cultural and geographical characteristics of the actors, the Caspian Basin is prone to affect many actors. The special importance of this region in the international system has attracted the attention of many trans-regional powers, each of which somehow wants to participate. Caspian littoral actors have also redefined identity and national interests within their territorial boundaries in the years since the collapse of the Soviet Union. Each of the coastal actors in the Caspian geopolitical structure can improve their position and influence others. In addition, the genomes of each are negative in two ways: basic nature - basic human and positive - some are active and some are passive. Therefore, the main question of the research is what effect does the structure and geopolitical genomes of the Caspian littoral states have on the national security of the Islamic Republic of Iran? The present study has studied the subject with a practical purpose and in taking a descriptive-analytical approach and collecting information in a library. The results show that each of the Caspian coastal actors has their own socio-political characteristics, through which they shape the mindset of the agents and make decisions in this geopolitical structure. In addition, the geopolitical genomes of each of them are different from each other, which can differentiate the type of geopolitical approach of each of them based on the type of power distribution and the pattern of friendship and enmity towards the Islamic Republic of Iran. Although Iran's military and security challenges in the Caspian region have diminished in recent decades, the cultural, social, geographical, and economic potential of coastal actors suggests that they have become a real competitor to Iran. Although Iran's military and security challenges in the Caspian region have diminished in recent decades, the cultural, social, geographical, and economic potential of coastal actors suggests that they have become a real competitor to Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Security
  • Islamic Republic of Iran
  • Caspian Sea
  • Geopolitical Genome
  • Geopolitical Structure
اعظمی، هادی (1385). «وزن ژئوپلیتیکی و نظام قدرت منطقه­ای: بررسی موردی جنوب غرب آسیا»، فصلنامه ژئوپلیتیک. 2(4)، 193-149.
اطاعت، جواد و نصرتی، حمیدرضا (1388). «ایران و خطوط انتقال انرژی حوزه خزر». مطالعات اورآسیای مرکزی. 2(3)، 22-1.
ترابی، یوسف (1388). «سیاست­های جمهوری اسلامی در مدیریت تنوعات اجتماعی»، فصلنامه دانش سیاسی. 5(1)، 157-115.
جعفری ولدانی، اصغر و حسینی، سیدمحمدحسین (1396). «تأثیر فعالیت­های نظامی بازیگران فرامنطقه­ای حوزه خزر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. 22(97)، 69-34.
حافظ­نیا، محمدرضا (1378). «تفاوت­ها و تعارض­ها در حوزه ژئوپلیتیک دریای خزر»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی و قفقاز. 1(27)، 54-33.
حافظ­­­نیا، محمدرضا (1381). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.­
حسین­زاده، مصطفی (1392). مفهوم و ماهیت امنیت ملی. مرکز مطالعات خلیج فارس.
حسینی، سیدمطهره؛ شیراوند، صارم و معبودی­نژاد، فرشته (1393). «تبیین گفتمانی تقابل هویت و ملی­گرایی قومی چچن با هویت و ملی­گرایی روسی»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. 20(87)، 60-33.
حق­پناه، جعفر (1390). «هویت، قومیت و سیاست خارجی در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست. 41(1)، 95-81.
حیدری، جهانگیر (1394). «زمینه‌های ژئوپلیتیک تحول در سیاست خارجی ترکمنستان»، مجله جغرافیای سیاسی. 1(2)، 137-107.
خلیلی، محسن؛ حیدری، جهانگیر؛ اصغری ثانی، حسین و صیادی، هادی (1393). «ژنوم‌های ژئوپلیتیک تأثیرگذار بر کدهای رفتاری در سیاست خارجی ایران و روسیه»، فصلنامه سیاست جهانی. 3(1)، 71-41.
خلیلی، محسن؛ حیدری، جهانگیر؛ صیادی، هادی و اصغری ثانی، حسین (1392). «پیوند ژنگان ژئوپلیتیک و سیاست خارجی، نمونه پژوهی: پاکستان و ایران»، فصلنامه مطالعات شبه قاره. 5(17)، 126-95.
سیمبر، رضا و شیراوند، صارم (1392). «پیوند میان ژنم و کد ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (مطالعه موردی: فدراسیون روسیه و گرجستان)»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. 21(92)، 130-97.
شیخ­الاسلامی، محمدحسن؛ حسینی، سیدمحمدحسین و شیراوند، صارم (1394). «تأثیر نظامی کردن حوزه دریای خزر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. 21(89)، 158-125.
شیرازی، سیمین (1393). «قزاقستان: موزائیک اقوام در بستر تاریخ»، به آدرس:
http: //www.tabnak.ir/fa/news/459157/, accessed on 2016/9/21
صابری، اصغر (1393). «قزاقستان و تنوع ملیت­ها»، به آدرس:
صیدی، مظفر (1388). «عوامل ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. 15(65)، 89-71.
عطایی، فرهاد و هدایتی شهیدانی، مهدی (1392). «روند تحول قدرت نرم در سیاست خارجی روسیه 2000-2013»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. 3(84)، 125-101.
علیئی، محمولی (1394). «نقش جمعیت و سیاست­های جمعیتی در استحکام ساخت درونی قدرت نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه آفاق امنیت. 8(28)، 133-107.
کاویانی­راد، مراد (1389). ناحیه­گرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کرمی، جهانگیر و رقیه کرامتی‌نیا (1393). «شرایط اقلیمی و ژئوپلیتیک، تقدیرهای تاریخی و ماهیت نوسازی روسی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. 20(87)، 123-95.
کرمی، جهانگیر (1389). «هویت ملی و سیاست روسیه در خارج نزدیک»، فصلنامه مطالعات آسیای‌ مرکزی و قفقاز. 12(44)، 62-35.
کلاشی، ناهیده (1389). «نقش و جایگاه کلیسای ارتدوکس در نظام سیاسی روسیه 2010-1917»، مجله عرفان و ادیان. 43(2)، 136-117.
کولایی، الهه (1389). سیاست و حکومت در اوراسیای مرکزی. تهران: انتشارات سمت.
کولایی، الهه و ابراهیمی، امیر (1392). «تبیین ژئوپلیتیکی روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان»، فصلنامه بین‌اللملی ژئوپلیتیک. 9(30)، 81-49.
محمدی، مصطفی (1392). «اهمیت دریای خزر در اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران»، به آدرس:  
نوری، علیرضا (1386). «راهبرد ابرقدرت انرژی در سیاست خارجی روسیه»، ماهنامه ایراس. 2(19)، 31-27.
 
Hopf, Ted (2002). Social Construction of International Politics: Identities and Foreign Policies. Moscow 1955 and 1999, Ithaca, N.Y. and London: Cornell University Press.
Larsson, R (2006). Russia's Energy Policy: Security Indentations andRussia's Reliability as EU Energy Supplier. Swedish Defense Research Agency, Stockholm: the Ministry of Defence.
Laruelle, Marlène & Peyrouse, Sbastien (2009). The Militarization of theCaspian Sea: Great Games and Small Games Over the Caspian Fleets. CentralAsia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program.
Shakirov, Oleg (2013). Russian Soft Power under Construction, International Relations.http: //www.e-ir.info/2013/02/14/Russian-soft-power-under-consteruction.
Shaymergenov, Timur (2006). "Geopolitics and Energy Diplomacy in Central Asia and the Caspian", Central Asia and the Caucasus. 5(41), pp. 136-152.
World Population Review (2020). "Country Populations 2015".http: //worldpopulationreview.com/countries.
Yerzhan, Bek Ali (2009). "The Role of Nuclear Energy as a Factor ofPeace and Cooperation in Eurasia: Kazakh–Indian Nuclear Cooperation". Centre of Central Asian Studies, University of Kashmir, InternationalConference on Eurasian Peace and Cooperation: Challenges andOpportunities.
دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 32
تالیف مقاله
مهر 1399
صفحه 461-486
  • تاریخ دریافت: 18 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 24 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 10 شهریور 1399