تاثیر جنگ تحمیلی بر قدرت منطقه‌ای ایران: 1380-1359

وزیریان, امیرحسین; شکوری, ابوالفصل

doi:10.30497/pk.2020.75420

تاثیر جنگ تحمیلی بر قدرت منطقه‌ای ایران: 1380-1359

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مطالعات منطقه‌ای)

نویسندگان

¹ دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، از دانشگاه تربیت مدرس تهران

² عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

10.30497/pk.2020.75420

چکیده

جمهوری اسلامی ایران در سال‌های پس از انقلاب به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد، مشروعیت بالای نظام سیاسی، اتخاذ هویت جهانشمول اسلامی و ظرفیت بالقوه برای رهبری منطقه‌ای، در موقعیت مطلوب‌تری نسبت به حکومت پهلوی به سر می‌برد. اما وقوع جنگ تحمیلی و تبعات گریزناپذیر آن بر سیاست منطقه‌ای ایران تأثیر نهاد. پیامدهای منفی جنگ به کاهش کنش‌گری ایران تا قبل از تحولات منطقه‌ای ناشی از حوادث 11 سپتامبر 2001 منجر شد. پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که مهم‌ترین تأثیر جنگ تحمیلی از سوی عراق بر قدرت منطقه‌ای ایران چه بوده است؟این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده و برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل نظریه مبنا (نظریه قدرت منطقه ای) استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در سطح بین‌المللی، افزایش فشار ساختاری نظام بین‌الملل و در سطح داخلی فرسایش منابع قدرت (اقتصادی و نظامی) تاثیراتی بوده که تضعیف قدرت منطقه‌ای ایران را در پی داشته است. به گونه‌ای که بازتاب آن را می‌توان در تضعیف ایفای نقش‌های سه گانه رهبری، پاسداری و پشتیبانی منطقه‌ای مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20080743.1399.16.2.16.2

موضوعات

مسایل سیاسی ایران

عنوان مقاله [English]

The impact of the imposed war on the Regional Power of I.R.Iran: 1980-2001

نویسندگان [English]

Amir-hossein Vazirian ¹
abolfazl shakoori ²

¹ Ph.D. in Political Studies of Tarbiat Modares University

² Faculty member of Tarbiat Modares University

چکیده [English]

The Glorious Victory of the Islamic Revolution in 1979 Caused Major Changes in Iran's Regional Policy. In the Years Following the Revolution, the Islamic Republic of Iran, Because of its Unique Geographical Location, the High Legitimacy of the Political System, the Adoption of a Universal Islamic Identity, and the Potential for Regional Leadership in a More Favorable Position than the Pahlavi Regime. But the Outbreak of the Imposed War and its Inevitable Consequences Influenced Iran's Regional Policy. Thus, Although the Imposed War Had Positive Effects, Such as an Increase in Deterrence and Military Self-Sufficiency, its Negative Consequences Led to a Decline in Iranian Activity until the Regional Developments Following the September 11 Events. The Purpose of this Study is to Answer the Question: What Was the Effect of the Iran-Iraq War on Neutralizing Iran's Regional Power? Preliminary Findings Indicate that the Consequences of the War on Iran at the International Level have been the increasing Structural Pressure of the International System and at the Domestic Level the Erosion of the (economic and military) power Resources, which has Undermined Iran's Regional Power. This can be Reflected in the Lack of Regional Leadership Due to the Promotion of other Actors and the Removal of Iran from Regional Security Arrangements, the lack of Regional Protection Role Due to the First Gulf War and the Emergence of the Taliban, and the lack of Regional Support Role Due to Expansion. US Presence in the Region Observed.. Thus, Although the Imposed War Had Positive Effects, Such as an Increase in Deterrence and Military Self-Sufficiency, its Negative Consequences Led to a Decline in Iranian Activity until the Regional Developments Following the September 11 Events. The Purpose of this Study is to Answer the Question: What Was the Effect of the Iran-Iraq War on Neutralizing Iran's Regional Power? Preliminary Findings Indicate that the Consequences of the War on Iran at the International Level have been the increasing Structural Pressure of the International System and at the Domestic Level the Erosion of the (economic and military) power Resources, which has Undermined Iran's Regional Power. This can be Reflected in the Lack of Regional Leadership Due to the Promotion of other Actors and the Removal of Iran from Regional Security Arrangements, the lack of Regional Protection Role Due to the First Gulf War and the Emergence of the Taliban, and the lack of Regional Support

کلیدواژه‌ها [English]

I.R.Iran
Imposed war
Iraq
Regional leadership
Regional power
United State of America

مراجع

آقایی، داوود (1392). سیاست و حکومت در عربستان سعودی. تهران: میزان.

احتشامی، انوشیروان (1378). سیاست خارجی ایران در دوره سازندگی (ابراهیم متقی و زهره پوستین چی، مترجم). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

احتشامی، انوشیروان (1396). اقتصاد سیاسی، جنگ و انقلاب در خلیج فارس (ایوب فرخنده و محمد سلامی استاد، مترجم). تهران: دنیای اقتصاد.

اسدی، بیژن (1381). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: سمت.

اسدی، بیژن (1387). سیاست خارجی ایران در دوره اصلاحات. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

امیراحمدی، هوشنگ (1377). «بحران افغانستان و سیاست منطقه‌ای ایران»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی. 134-133، 9-4.

تائب، سعید (1376). «قانون داماتو، ایران یا اروپا»، سیاست خارجی. 12(41)، 44-29.

جانسون، مکسول (1389). درس‌هایی از حقوق و دیپلماسی در جنگ ایران ـ عراق (داود علمایی، مترجم). تهران: مرزوبوم.

حاجی یوسفی، امیرمحمد (1384). سیاست خارجی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای. تهران: وزارت خارجه.

حاجی یوسفی، امیرمحمد (1392). جنگ ایران و عراق از نگاه نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: نشر سفید.

حافظ‌نیا، محمدرضا (1384). اصول و مقاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: نشر پاپلی.

حیات مقدم، امیر؛ فرجی‌راد، عبدالرضا و سرور، رحیم (1398). «راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی برای مقابله با حمایت کشورها از عراق و نحوه به‌کارگیری آن‌ها در تهدیدات آینده»، فصلنامه مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی. 9(34)، 36-7.

خمینی، روح‌الله (1385). صحیفه نور. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی.

درودیان، محمد (1391). جنگ ایران و عراق، موضوعات و مسائل. تهران: سمت.

دژپسند، فرهاد: رئوفی، حمیدرضا (1387). اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی. تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس.

روحی دهبنه، مجید (1395). تراژدی منطقه‌گرایی در خاورمیانه. تهران: مرکز مطالعات راهبردی.

سردارآبادی، خلیل‌الله (1382). «بررسی روابط دفاعی ـ امنیتی ایران و شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی. 10(34)، 174-143.

سلیمی، حسین؛ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و پوراسماعیلی، نجمیه (1396). «مدل و تحلیل نظری رابطه نظام منطقه‌ای و سیاست خارجی»، فصلنامه ژئوپلیتیک. 13(47)، 24-1.

شیرعلی‌نیا، جعفر (1395). زندگی و زمانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی. تهران: نشر سایان.

فولادی، بهروز (1395). «بررسی راهبردهای ایران در برابر استراتژی آمریکا در منطقه خلیج فارس در دهه 90 میلادی»، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی. 2(4)، 66-47.

فولر، گراهام (1373). قبله عالم، (عباس مخبر، مترجم). تهران: مرکز.

قسیمی، محمدرضا (1396). شاهد جنگ و اقتصاد. تهران: دنیای اقتصاد.

کوردزمن، آنتونی؛ واگنر، آبراهام (1390). درس‌های جنگ مدرن. (حسین یکتا، مترجم). تهران: مرزوبوم.

کوهن، سائول برنارد (1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی (عباس کاردان، مترجم). تهران: مؤسسه ابرار معاصر تهران.

گریفیتس، مارتین (1388). دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان (علیرضا طیب، مترجم). تهران: نشر نی.

متقی، ابراهیم (1388). نظام دوقطبی و جنگ ایران و عراق. تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.

متقی، ابراهیم و پوستین‌چی، زهره (1390). الگو و روند در سیاست خارجی ایران. قم: دانشگاه مفید.

مرکز مطالعات جنگ (1380). ریشه‌های تهاجم. تهران: انشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلام.

مسعودنیا، حسین و شاه‌قلعه، صفی‌الله (1388). «بررسی علل رفتار خشونت‌آمیز نیروهای اسلامی در پاکستان با تأکید بر طالبانیسم»، دو فصلنامه دانش سیاسی. 5(9)، 218-193.

میلانی، محسن (1381). شکل‌گیری انقلاب اسلامی (مجتبی عطارزاده، مترجم). تهران: گام نو.

هیرو، دیلیپ (1391). طولانی‌ترین جنگ (علیرضا فرشچی، سعید کافی، مترجم). تهران: مرزوبوم.

هینه‌بوش، ریموند: احتشامی، انوشیروان (1390). سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه (رحمن قهرمانپور، مرتضی مساح، مترجم). تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).

Azhari, M (1984). The Iran-Iraq War. New York: St Martin Press.

Bull, Hedely (1977). The Anarchical Society. New York: Columbia University Press.

Flemes, Daniel (2007). "Conceptualising Regional Power in International Relations: Lessons from the South African Case", GIGA German Institute of Global and Area Studies. 14(53), 1-9.

Huntington, Samuel (1999). "The Lonely Superpower", Foreign Affairs. 78(2), 35–49.

Lemke, D (2002). Regions of War and Peace. Cambridge/New York: Cambridge University Press.

Mearshimer, John (2001). The Tragedy of Great Power Politics. New York: Norton.

Osterud, Oyvind (1992). Regional great powers in International politics. Basingstoke: St. martin press.

Parsi, Trita (2007). Treacherous Alliance: The Secret Dealings of Israel, Iran and U.S.A. New Haven: Yale University Press.

Razoux, Pierre (2015). The Iran-Iraq War. Massachusetts: Harvard University Press.

Shariati, Shahrouz&Ghaffari , Masoud (2019). "The Iran-Iraq War: Geopolitical Economy of the Conflict", Geopolitics Quarterly. 14(52), 46-61.

Stewart, Robert: Ingersol, Fraizer: Derrick (2012). Regional Powers and Security Orders. London and New York: Routledge.

Tabatabai, Ariane: Samuel, Annie (2017). "What the Iran-Iraq War Tells Us about the Future of the Iran Nuclear Deal", International Security. 42(1), 152-185.

Walker, Martin (1990). "The U.S and Persian Gulf Crisis", World Policy Journal. 7(31), 791-799.

وب‌سایت‌ها و مطبوعات

اطلاعات سری زمانی داده‌های اقتصادی بانک مرکزی:

https://www.cbi.ir/simplelist/3484.aspx

بانک جهانی:

https://data.worldbank.org/country/iran-islamic-rep

خامنه‌ای، سیدعلی (1359). «بیانات اولین نماز جمعه بعد از شروع جنگ»، به آدرس:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24582

خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۶۹). «بیانات در دیدار مجمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم»، به آدرس:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2414

خامنه‌ای، سیدعلی (1370). «بیانات نماز جمعه»، به آدرس:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2497