دو فصلنامه علمی دانش سیاسی

الگوی رفتاری جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران؛ برآیندی از سازه‌های هویتی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (روابط بین الملل)

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی/دانشکده علوم اداری و اقتصاد/دانشگاه اصفهان

2 دانشیار/ گروه علوم سیاسی/ دانشکده علوم اداری و اقتصاد/ دانشگاه اصفهان/ ایران

3 دانشیار/ گروه علوم سیاسی/ دانشکده امور اداری و اقتصاد/ دانشگاه اصفهان/ ایران

چکیده

< p>متعاقب فروپاشی شوروی در سال 1991م و استقلال جمهوری­های جدا شده، منافع امنیتی ایران در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز تغییر نمود. ایران می­توانست با توسعه روابط خود با جمهوری­های تازه استقلال‌ یافته، منافع امنیتی خود را در منطقه تأمین نماید. یکی از جمهوری­های استقلال ‌یافته، جمهوری آذربایجان بود که نقش استراتژیکی در منافع امنیتی ایران ایفا می­نماید. به رغم پیوند­های قوی مذهبی، تمدنی و فرهنگی جمهوری آذربایجان با حوزه سرزمینی ایران، روابط آن در عصر پسااستقلال با ایران بیشتر بر محور واگرایی بوده تا بر محور هم‌گرایی. به نظر می­رسد که در این واگرایی، نقش سازه­های هویتی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. به خاطر اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال محوری است که سازه­های هویتی چه تأثیری بر روابط جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران داشته ­است؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد سازه­های هویتی از جمله: برساخته شدن تقابل­های هویتی ترکی در مقابل ایرانی از سوی نخبگان سیاسی جمهوری آذربایجان، سکولاریسم در مقابل اسلام­گرایی در سطح داخلی جمهوری آذربایجان و برداشت و رویکردهای متفاوت دو دولت در سطح منطقه­ای و نظام بین­الملل، بر واگرایی جمهوری ­آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار بوده ­است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها منابع کتابخانه­ای و اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Behavioral sample of the Republic of Azerbaijan towards the Islamic Republic of Iran in two-way interactions; outcome of identity concepts

نویسندگان [English]

  • mohammad Hossein Akbari 1
  • Amir Masud shahramnia 2
  • Saeed Vosoughi 3

1 Political Science Department/Faculty of Administrative &amp;amp; Economics/ University of Isfahan/ Iran

2 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Islamic Republic of Iran

3 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Islamic Republic of Iran

چکیده [English]

< p >Following the collapse of the Soviet Union in 1991 and achievement of independence by the 15 breakaway republics, the security interests of the I.R. Iran in Central Asia and the South Caucasus was changed. The I.R. Iran could secure its security interests in the region by expanding its relations and cooperation with the newly independent republics. One of the important independent republics was the Republic of Azerbaijan, which because of its neighborhood plays a strategic role in the I.R. Iran''s security interests. Despite the strong historical, religious, civilizational and cultural ties of the Republic of Azerbaijan with the territory of Iran, its relations with the I.R. Iran in the post-independence era were more on the axis of divergence than on the axis of convergence. In this divergence, the role of identity concepts seems to be very important. This study is going to answer this key question that what was the effects of the concepts of identity on the relationship between the Republic of Azerbaijan and the I.R. Iran? The study show that the concepts of identity such as: the construction of Azeri identity confrontations with Persia promoted by the political elites of the Republic of Azerbaijan, secularism against Islamism at the domestic level of the Republic of Azerbaijan and the different perceptions and approaches of the two governments at the regional level and the international system have influenced the divergence of the Republic of Azerbaijan with the I.R. Iran. Those concepts direct the republic of Azerbaijan to choose deferent sovereignty system and develop its relations with the countries that their attendance in the region threaten the Islamic Republic of Iran’s security. The research method in this article is descriptive-analytical and the data collection method is library and Internet resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Azerbaijan Republic
  • Divergence
  • Ethnicity
  • Identity
  • I.R.Iran
احمدی، حسین (1385). تحولات منطقه‌ای ویژه قفقاز. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
امیراحمدیان، بهرام (1384). روابط ایران و جمهوری آذربایجان. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
بیات، کاوه (1381). «جمهوری ­اسلامی و مسئله آذربایجان»، فصلنامه گفتگو. (33)، 92-79.
بی­نا (1391). «ایران سفیر خود از جمهوری­آذربایجان را فراخواند». به ­آدرس: https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-449293
پاک­آئین، محسن (1392). «حیدر علی‌اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (3)». به آدرس: https://www.khabaronline.ir/detail/290737/weblog/paakaein
پرتو، افشین (1391-1390). «قفقاز: داستان جدایی­اش از ایران بر پایه پیمان‌های گلستان و ترکمنچای»، فصلنامه پژوهشی اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی. 286، 287، 288، 289.
جهانشاه‌لو، نصرالله (2557). «درباره آذربایجان و آران و زبان آذربایجانی»، مجله ایران­شناسی. 620-613.
چابکی، ام­البنین (1388). «چالش‌های روابط ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی. 4 (2)، 84-63. 
حیدری، محمد (1383). «دگرگونی‌های ژئوپلیتیک دهه 1990 و جغرافیای نوین امنیتی ایران»، مطالعات خاورمیانه. (1)، 74-47.
دهقانی فیروزآبادی، جلال (1395). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سمت.
رضایی، محسن (1391). «شهدای ایرانی جنگ قره‌باغ نیز در باکو مدفون هستند»، به آدرس: www.farsnews.com/news/13911209000175
زارع شاهمرسی، پرویز (1387). آذربایجان ایران و آذربایجان قفقاز. تبریز: نشر اختر.
زرگر، افشین (1386). «مدل‌های دولت ـ ملت‌سازی؛ از مدل اروپایی تا مدل اوراسیایی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، (7)، 160-97.
سیدامامی، کاووس (1385). «قومیت از منظر سیاست‌های هویت»، دانش سیاسی. 2 (1)، 166-143.
شاپیرو، مایکل؛ هرمن، مارگارت؛ هرمن، ریچارد؛ واکر، استیون و دیگران (1396). مقالاتی در رویکرد ادراکی در تحلیل سیاست خارجی (حمیرا مشیرزاده و شایان افراسیابی، مترجم). تهران: نشر میزان.
شیرمحمدی، طاهر (2013). «نگرانی ایران از سفر وزیر خارجه آذربایجان به اسرائیل»، به آدرس: https://www.dw.com/fa-ir/a-16763529
طاهراحمدی، محمود (1374). اسناد روابط ایران و شوروی (در دوره رضاشاه / 1304-1318ش). تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران. مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
عباسی، مجید و موسوی، محمدرضا (1392). «روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، بسترهای هم­گرایی و زمینه­های واگرایی»، مطالعات اورآسیای مرکزی. (2)، 80-61.
عبدخدایی، محمدمهدی (1386). «تلاش دولت برای الحاق باکو و نخجوان به ایران»، به آدرس: http://aftabnews.ir/vdcg7q93.ak9qq4prra.html
علی­بابایی درمنی، علی (95-1394). «تحول تاریخ‌سازی در جمهوری آذربایجان»، فصلنامه تحقیقی ـ مطالعاتی آذرآران. (45-44)، 30-11.
فرانکل، ج. (1382). روابط بین­الملل در جهان متغییر (عبدالرحمن عالم، مترجم). تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
قوام، سیدعبدالعلی (1392). روابط بین­الملل، نظریه­ها و رویکردها. تهران: انتشارات سمت.
قوام، عبدالعی و زرگر، افشین (1387). «فهم دولت ـ ملت در نظریه­های روابط بین­الملل»، دانشنامه حقوق و سیاست. (10)، 64-35.
کاظمی، احمد (1396). «راهبرد ضد ایرانی صهیونیست‌ها در جمهوری آذربایجان/ سفرهای شبانه مقامات اسرائیل چگونه رسمی شد؟». به آدرس: https://www.yjc.ir/fa/news/6336787
کمالی، علی؛ آقاحسینی، علیرضا؛ مسعودنیا، حسین و شهرام­نیا، امیرمسعود (1398). «تحلیل نظری چندپارگی هویت به مثابه بحرانی جامعه‌شناختی (مطالعه موردی: رژیم صهیونیستی)»، دانش سیاسی. 15(1)، 216-195.
کوزه­گرکالجی، ولی (1395). «تمامی دلایل روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل به ایران مرتبط نمی­شود»، به آدرس: https://www.khabaronline.ir/news/646623
کولایی، الهه (1389). «جمهوری اسلامی ایران و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی»، فصلنامه ژئوپلیتیک. 1(6)، 111-75.
کولایی، الهه و علی­زاده، شیوا (1395). «دیپلماسی علمی ایران در قفقاز جنوبی مطالعه موردی؛ جمهوری آذربایجان»، دوفصلنامه سیاست و روابط بین­الملل. 1(1)، 32-9. 
مجتهدزاده، پیروز؛ حسین­پور پویان، رضا و کریمی‌پور، یدالله (1386). «تحلیل و بررسی هم‌پوشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در تعامل با جمهوری آذربایجان با واقعیت‌های ژئوپلیتیک»، فصلنامه مدرس علوم انسانی.  2(12)، 256-213. 
محسنی، کورش (1389). «آران و آذربایجان»، به آدرس: http://ariapars.persianblog.ir/post/243
موسوی‌زاده، علیرضا و جاودانی‌مقدم، مهدی (1387). «نقش فرهنگ ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، دانش سیاسی. 4(2)، 225-187.
ونت، الکساندر (1384). نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل (حمیرا مشیرزاده، مترجم). تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
 Anonymous (2010). "National solidarity is crucial to world Azerbaijanism". Address:http://regionplus.az/en/articles/view/109
Bishku, Michael B. (2009). "The South Caucasus Republics and Israel", MiddleEastern Studies. 45 (2), 295-314.
Bournoutian, George (2006). A Concise History of the Armenian People (From Ancient Times to the Present). California: Mazda Publishers.
Cornell, Svante E. (2006). The Politicization of Islam in Azerbaijan. Uppsala: Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program.
De Waal, Thomas (2003). BLACK GARDEN, Armenia and Azerbaijan through Peace and War. New York: New York University Press.
Fritz, Verena; Menocal, Alina Rocha (2007). Understanding State-Building from a Political Economy Perspective. Londen: Overseas Development Institute.
Gresh, Geoffrey (2006). "Coddeling the Caucasus: Iran’s Strategic Relationship with Azerbaijan and Armenia", Caucasian Review of International Affairs. 1(1), 1-13.
Griffiths, Martin; O''Callaghan, Terry (2002). International relations: the key concepts. London: Routledge.
Khalifazadeh, Mahir (2013). "Israeli-Azerbaijani Alliance and Iran", MiddleEast Review of International Affairs. 17(1), 56-70.
Kim, Moonhawk (2009). "Constructivism", Address: www.olivialau.org/ ir/archive/wen7.pdf.
Mahmudlu, Yaqub; Khalilov, Rafiq and Agayev, Sabir (2002). ATA YURDU. Baku: Tehsil.
Mamedov, S.; Valiev, T. and Godjaev, A. (2002). Azərbaycan tarixi 9. Baku: Tehsil.
Shnirelman, Victor (2001). The Value of the Past: Myths, Identity and Politics in Transcaucasia. Osaka: National Museum of Ethnology.
Smith, Graham (1990). The Nationalities Question in the Soviet Union. London: Addison-Wesley Longman Ltd.
Sosinsky-Semikhat, Yuri (2012). "Azerbaijan and Israel Work against Iran", Address:http://english.pravda.ru/hotspots/conflicts/10-05-2012/121072- azerbaijan_israel_iran-0/
Souleimanov, Emil;  Ditrych, Ondrej (2007). "Iran and Azerbaijan: a Contested Neighborhood", Middle East Policy. 14(2), 101-116.
Vatanka Alex, (2003). "Azerbaijan-Iran Tensions Create Obstacle to Caspian Resolution",Address: www.azerbaijan24.com/azerbaijan-traditions/religion-in-azerbaijan  
Wendt, Alexander (1992). "Anarchy is what States make of it: The Social Construction of Power Politics", International Organization. 46(2), 391-425.
Yilmaz, Harun (2015). "A Family Quarrel: Azerbaijani Historians against Soviet Iranologists", Iranian Studies. 48(5), 769-783.
دو فصلنامه علمی دانش سیاسی
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 33
تالیف مقاله
فروردین 1400
صفحه 1-26
  • تاریخ دریافت: 07 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 15 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 بهمن 1399