محمد بن سلمان و گذار از پان وهابیسم به نظام سکولار در عربستان سعودی؛ ریشه ها و پیامدها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مطالعات منطقه‌ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، جمهوری اسلامی ایران (نویسنده مسئول).

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

3 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

10.30497/pkn.2022.239810.2769

چکیده

با حضور محمد بن سلمان در مقام ولیعهدی بسیاری از سیاست‌های مبتنی بر تقدیس سنت‌ و محافظه‌کاری در نظام عربستان با تطورات عمیقی مواجه شد، مانند: احیای حقوق بانوان، سند توسعه 2030، گستره دامنه روابط سیاسی با غرب و بهره‌گیری از الگوهای توسعه غربی. پرسش نویسندگان این است که: تحولات نظام سیاسی عربستان در دوره بن سلمان را چگونه می‌توان تجزیه ‌و تحلیل کرد؟ یافته مقاله مبتنی بر نظریه جانسون، حکایت از آن دارد که تحولات نظام عربستان سعودی در دوره بن سلمان بسترساز گذار این کشور از یک نظام وهابی سنتی به نظامی سکولار شده که تجلی آن را می توان در سه مسئله کلان ملاحظه نمود: مصالحه‌ناپذیری نخبگان ـ اعم علمای ارشد وهابی و شاهزادگان مدعی قدرت ـ و سلطنت، رکود قدرت در پساترامپ و ظهور ارزش‌های جدید در نظام عربستان سعودی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mohammad Bin Salman and the transition from Pan-Wahhabism to a secular system in Saudi Arabia; roots and consequences

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Alishahi 1
  • Ebrahim Barzegar 2
  • MohammadBagher khorramshad 2
  • abbas ali rahbar 3

1 PhD. Student of Political Science , Allameh Tabataba'i University, Tehran,I.R.Iran. (Corresponding author).

2 Professor of Political Science ,Allameh Tabataba'i University, Tehran,I.R.Iran.

3 Associate Professor of Political Science , Allameh Tabataba'i University, Tehran,I.R.Iran.

چکیده [English]

Saudi Arabia can be considered the ruler of the Sunni world. This country with conservative structure was considered an effective model for many countries in the Persian Gulf and the Islamic world, was confronted with the emergence of Muhammad ibn Salman as crown prince faced some profound developments. In verifying this hypothesis, many cases can be implied. Revival of women's rights, 2030 Development Document, the scope of political relations with the West and the use of Western development models and other issues. In this article, the authors try to provide a convincing and reasoned answer to this question: How can analyze the ideological and objective developments in the political system of Saudi Arabia in the Bin Salman period. The authors' hypothesis by using Chalmers Johnson theory and written and virtual sources and interpretive method (research method) shows that the ideological and objective developments in Saudi Arabia in the period of Bin Salman paved the way for the country's transition from one the traditional Wahhabi system has become a secular system. The consequences of this issue can be examined in two major parts, ideological and objective. In the ideological section, we can see the emergence of new value and ideological groups in the Saudi system, the gradual isolation and boycott of Wahhabi scholars and scholars as the most important source of legitimacy for the Saudi government and monarchy, the growing decline of religious and Islamic values ​​in this The country and the gradual cessation of the pattern of Wahhabism were referred to the region and other parts of the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bin Salman
  • Saudi Arabia
  • Traditional Wahhabism
  • Secularism
  • Patrimonialism
  • Development
آدمی، علی و بهادرخانی، محمدرضا (1397). «الگوی رفتاری عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا و تأثیر آن بر منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: بحران یمن)»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. 7(4)، 23-1.
احمد جبریل، امجد (1442ق). صنع السیاسات العامه فی السعودیه (2015- 2019). قاهره: المعهد المصری للدراسات.
البرصان، حمد؛ الحمد، جواد و الرشدان عبدالفتاح (1441ق). آفاق السیاسه الخارجیه السعودیه فی عهد الملک سلمان بن عبدالعزیز. امان: دائره المکتبه الوطنیه.
الشطی، حسن (1436ق). النقول الشرعیه فی الرد على الوهابیه. امان: دار غار حراء.
الفقیه، احسان (1441ق). لهذا یقتلع بن سلمان السلفیه الوهابیه. دوحه: دارالفکر العربی.
اکوانی، حمدالله؛ عوض‌پور، مهدی؛ میراحمدی، منصور و سمیعی اصفهانی، علیرضا (1396). «نقش مدرنیته در توسعه بنیادگرایی در جهان اسلام»، فصلنامه دانش سیاسی. 13(25)، 69-41.
برزگر، ابراهیم (1374). «تحولات سیاسی اجتماعی عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه. (4)، 172-131.
بن عبدالوهاب، سلیمان (1441ق). الصواعق الالهیه فی الرد على الوهابیه. استانبول: مکتبه الاشیق.
بن غنام، حسین (1440ق). تاریخ نجد. بیروت: شرکه الصفحات الذهبیه.
بن مرزوق، ابی الحامد (1429ق). التوسل بالنبی و جهله الوهابیون. استانبول: مکتبه الاشیق.
جانسون، چالمرز (1363). تحول انقلابی. ترجمه حمید الیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1388). «هلال شیعی؛ فرصت‌ها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران، اعراب و آمریکا»، فصلنامه دانش سیاسی. 5(9)، 192-152.
حسینی، سید محمدصادق و برزگر، ابراهیم (1392). «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی. 10(32)، 188-173.
خرمشاد، محمدباقر (1383). «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریه‌های انقلاب: تولد و شکل‌گیری نسل چهارم تئوری‌های انقلاب»، فصلنامه جامعه‌شناسی ایران. 5(3)، 123-86.
دحلان، احمد زینی (1438ق). فتنه الوهابیه. بیروت: دارالفکر اسلامیه.
سلیمان البغدادی، داود بن سید (1428ق). المنحه الوهبیه فی الرد علی الوهابیه. استانبول: مکتبه الحقیقه.
شریف زنون، رفیع (1440ق). «تحدیات السیاسه الخارجیه السعودیه فی عهد الملک سلمان بن عبد العزیز»، المجله شؤون خلیجیه. العدد 2(1)، 118-97.
فرزین‌راد، رویا؛ فروزان، یونس و عالیشاهی، عبدالرضا (1398). «نئوپاتریمونیالیسم بن سلمان و تشدید چالش دولت ـ ملت در عربستان سعودی؛ ریشه‌ها و پیامدها»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. 8(1)، 77-51.
مسعودنیا، حسین (1388). «بررسی علل رفتار خشونت‌آمیز نیروهای اسلامی در پاکستان با تأکید بر طالبانیسم»، فصلنامه دانش سیاسی. 5(9)، 218-193.
مسعودنیا، حسین؛ فروزان، یونس و عالیشاهی، عبدالرضا (1395). «جابه‌جایی قدرت در عربستان سعودی: تأثیرات تغییر ولایت عهدی بر ساختار سیاست خارجی عربستان سعودی»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی. 8(47)، 172-137.
معراج‌الدین، حکیم (1431ق). الاصول الاربعه فی تردید الوهابیه. استانبول: مکتبه الاشیق.
نابلسی، عثمان (1440ق). الرویه الوهابیه للتوحید واقسامه عرض و نقد. امان: دار النور.
نعیمی، عباس؛ کریمی، شهناز و مرشدی‌زاد، علی (1392). «ارزیابی مقاله «ایران؛ استعمار سرخ و سیاه» به‌عنوان عامل شتاب‌زا در انقلاب اسلامی ایران) بر اساس تئوری تحول انقلابی چالمرز جانسون»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست. 2(6)، 60-39.
هوشنگی، حسین (1388). «نقش مدرنیته در توسعه بنیادگرایی در جهان اسلام»، فصلنامه دانش سیاسی. 6(11)، 210-181.
وردانی، صالح (1439ق). ثقافه الارهاب فی کتب الوهابیه. بیروت: دارالفکر الاسلامیه.
یلماز، اشرف (1441ق). رساله فی ابطال مذهب الوهابیه. استانبول: مکتبه الاشیق.
 
Alishahi, Abdolreza and Forouzan, Younes (2018). "The Islamic Revolution and the Pragmatist Policies of the Leaders of theArab World: A Comparison of the Policies of Saddam Hussein andMohammed Bin Salman", Journal of Political Sciences & Public Affairs. 6(4), 1-6.
Bianco, Cinzia (2018). Mohammad Bin Salman’s Reforms: Obstacles, Opposition and Questions of Stability in Saudi Arabia. London: The opinions expressed herein are strictly personal and do not necessarily reflect the position of ISPI.
DeLong-Bas, Natana (2010). Wahhabism. London: Oxford University Press.
Hosseinpour, Zahra; Mihdipour, Atieh and Alishahi, Abdolreza (2019). "Sociology of the Crisis in Saudi Arabia; Characteristics of Civil Society in Saudi Arabia since Crown Prince Mohammed BinSalman", Journal of Public Administration. 1(2), 44-49.
Hubbard, Ben (2020). MBS: The Rise to Power of Mohammed bin Salman. NewYork: Tim Duggan Books
Koelbl, Sussane (2020). Behind the Kingdom's Veil: Inside the New Saudi Arabia under Crown Prince Mohammed bin Salman. NewYork: Tantor Audio.
Nahouza, Nahouza (2018). Wahhabism and the Rise of the New Salafists: Theology, Power and Sunni Islam (Library of Modern Religion). London: I.B. Tauris
Pempel, Toni (2011). "The legacy of Chalmers Johnson", Journal of Pacific Review, 24(1), 1-14.
Qadhi, Yasir (2020). Salafism: Between Fact and Fiction. London: Oneworld Publications.
Riedel, Bruce (2019). Kings and Presidents: Saudi Arabia and the United States since FDR (Geopolitics in the 21st Century). Washington, D.C: Brookings Institution Press.
Robison, Richard (2011). "Fighting on all fronts: Chalmers Johnson's forty year intellectual war and his legacy", Journal of Pacific Review. 24(1), 15-26.
Rundell, David (2020). Vision or Mirage: Saudi Arabia at the Crossroads. London: I.B. Tauris.
Ulrichsen, Kristian (2019). Mohammed bin Salman and Religious Authority and Reform in Saudi Arabia. Houston: Rice University Press.
Valentine, Simon (2015). Force and Fanaticism: Wahhabism in Saudi Arabia and Beyond. London: Hurst Publisher.
Wald, Ellen (2018). Saudi, Inc.: The Arabian Kingdom's Pursuit of Profit and Power. Ohio: Dreamscape Media, LLC.
Ward, Terence (2018). The Wahhabi Code: How the Saudis Spread Extremism Globally. NewYork: Arcade Publishing.
دوره 19، شماره 1 - شماره پیاپی 37
تالیف مقاله
فروردین 1402
صفحه 189-212
  • تاریخ دریافت: 09 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 17 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 مرداد 1400