نشریه «دانش سیاسی»

تأثیر ساختار دینی جامعه بر گرایش به مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مسایل سیاسی ایران)

نویسندگان

1 استادیار، علوم سیاسی ـ توسعه، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 استادیار، جامعه‌شناسی، گروه تاریخ و جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، جمهوری اسلامی ایران.

3 دانشجوی دکتری، جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

4 دانشجوی کارشناسی، جامعه‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، جمهوری اسلامی ایران.

10.30497/pkn.2024.244324.3050

چکیده

مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی بعد از انقلاب 1357، به مسئله‌ای اجتماعی ـ فرهنگی تبدیل شده است؛ به‌طوری‌که در ساختار حکمرانی اسلامی، اهمیت دینداری جامعه بیش‌ازپیش در پویایی و پایایی آن تأثیر دارد. موضوع پژوهش حاضر مطالعه میزان تأثیر ساختار دینی جامعه بر گرایش به مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. روش پژوهش از نوع فراتحلیل کمی دربازه زمانی 1385 الی 1402 انتخاب شده است. از جامعه آماری 42 سند به روش نمونه‌گیری غیراحتمالی، 26 سند جهت ورود به نرم‌افزار cma2 انتخاب شدند. از آزمون‌های f فیشر و d کوهن برای برآورد مقدار اثر نهایی استفاده ‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بین ساختار دینی جامعه و مشارکت سیاسی رابطه معنی‌داری وجود دارد. میزان تأثیر ابعاد مختلف دینداری به این شرح است: بُعد اعتقادی (0.241)، بُعد مناسکی (0.256)، بُعد عاطفی (0.167)، بُعد پیامدی (0.198) و بُعد تجربی (0.200).

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The effects of religious structure of the society on tendency to political participation in the I.R.Iran (meta-analysis of researches for 2006-2021)

نویسندگان [English]

  • Akbar Zolfaghari 1
  • Taha Ashayeri 2
  • Tahereh Jahanparvar 3
  • Faezeh Raghamei 4

1 Assistant Professor, Political Science-Development, Faculty of Social Sciences, Payam Noor University, Tehran, I.R.Iran.

2 Assistant Professor, Sociology, Department of History and Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, I.R.Iran.

3 Ph.D Student, Cultural Sociology, Faculty of Social Sciences, Communication and Media, Islamic Azad University, Tehran, I.R.Iran.

4 BA Student, Sociology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, I.R.Iran.

چکیده [English]

Religiosity creates a kind of commitment, responsibility and national pride to the political system by creating religious capital in the society; therefore, political activities and the level of participation in it are strongly influenced by religious beliefs. The main goal of this research is to study the relationship between the level of religiosity and political participation in the I.R.Iran by Using a meta-analysis of researches for 2006-2021. The statistical population of the research was 42 research documents; that 26 documents, were selected in a purposeful way, after methodical control and screening; and, the final effect size of each research and the total final effect have been estimated in the meta-analysis software. The research findings show that there is a significant relationship between religiosity and political participation; and the overall effect of religiosity on political participation is equal to 25 percent. Based on the findings of the research, the impact of religious components including belief dimension (0.241), ritual dimension (0.256), emotional dimension (0.167), consequence dimension (0.198), and experiential dimension (0.200) on political participation is positive and significant. The results of the research show that, religion makes a person give meaning to his life by creating a positive attitude towards the surrounding world. Having meaning and purpose in collective life is one of the signs of social health. And it increases the ability of a person in political affairs and governance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • I.R.Iran
  • Meta-Analysis
  • Meta analysis
  • Political Participation
  • Religious Capital
  • Religiosity
ادیبی‌سده، ‌مهدی و کیهانی، ‌مسیح‌الله (۱۳۸۵). «عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان». علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، 1(1)، 151-176.
‫ارسیا، بابک و ساعی، احمد (۱۳۹۸). «تأثیر سرمایه اجتماعی دولت بر توسعه سیاسی از دیدگاه شهروندان تهرانی». دانش سیاسی، 15(1)، 1-28.
‫اسلامی، محمدحسین؛ رجبلو، جعفر و داودخانی، محسن (۱۳۹۸). «بررسی میزان مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی با تأکید بر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی». پژوهش اجتماعی، 11(45)، 149-168.
‫اطهری، حسین و شهریاری، ابوالقاسم (۱۳۹۳). «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی زنان مطالعه موردی زنان شهر بوشهر». زن در توسعه و سیاست، 45(12)، 265-286.
‫امام‌جمعه‌زاده، جواد و عیسی‌نژاد، امید (۱۳۹۸). «بررسی رابطه میان دینداری و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان». پژوهشنامه علوم سیاسی، 21(6)، 7-34.
امینی، سلام؛ عشایری، طاها؛ ذوالفقاری، اکبر و جهان‌پرور، طاهره (۱۴۰۲). «نقش سرمایه سیاسی ـ اجتماعی در مشارکت سیاسی مردم ایلام (موردمطالعه: انتخابات مجلس شورای اسلامی)». دانش سیاسی، 19(1)، 29-56.
امینی، سلام؛ کواکبیان، مصطفی و شیری، طهمورث (۱۳۹۹). «مطالعه عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت سیاسی مردم استان ایلام». ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3(3)، 215-243.
باقری بنجار، عبدالله و حشمتی، محمدرضا (۱۳۹۴). «بررسی رابطه میان ابعاد دینداری و مشارکت سیاسی در بین شهروندان تهرانی». مقاله ارائه‌شده در همایش سیاست و شهر.
باقریان‌جلودار، مصطفی و خوش‌فر، غلامرضا (۱۳۹۶). «بررسی رابطه بین ابعاد دینداری و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه مازندران». علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبائی)، 76(26)، 175-212.
بهنام‌پور، محسن و جوانمرد، کمال (۱۳۹۶). «بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی (موردمطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان)». پژوهش اجتماعی، 9(35)، 61-75.
بهنام‌فر، محمدحسن و شاعری، فاطمه (۱۳۹۹). «بررسی رابطه میان شاخص‌های فرهنگ سیاسی با میزان مشارکت سیاسی در اسفراین». مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 13(2)، 47-74.
جاوی، حبیب؛ نواح، عبدالرضا و هواسی، علی (۱۳۹۰). «بررسی عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد استان خوزستان)». توسعه اجتماعی، 21(6)، 211-226.
جعفرآبادی، ابوطالب (۱۳۹۸). «تبیین جامعه‌شناختی تأثیر دینداری بر مشارکت سیاسی (موردمطالعه: مردم شهر گرگان ۱۳۹۵)». مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 22(4)، 37-68.
جعفری‌کلاریجانی، سیداحمد؛ آذین، احمد و محمدی، اصغر (۱۳۹۹). «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر مشارکت سیاسی در بین جوانان استان مازندران». مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 46(12)، 33-46.
خواجه‌سروی، غلامرضا؛ خرمشاد، محمدباقر؛ رهبر، عباسعلی و محمودی رجا، سیدزکریا (۱۴۰۰). «بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی شهروندان؛ موردمطالعه: مشارکت قوم ترکمن در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری». پژوهش‌های راهبردی سیاست، 10(37)، 73-112.
دارا، جلیل و صادقی، الهه (۱۴۰۱). «عوامل تأثیرگذار بر میزان مشارکت سیاسی زنان؛ با تأکید بر تعداد وزرای زن در دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران». دانش سیاسی، 18(2)، 377-400.
دشتی، محمد (مترجم). (1400). نهج‌البلاغه. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.
روزخوش، رضوان (۱۳۹۹). تحلیل تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم دینداری بر مشارکت در انتخابات در میان دانشجویان دانشگاه اصفها.ن (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
زارع، بیژن و روهنده، مجید (۱۳۹۵). «پژوهشی در باب دینداری و مشارکت سیاسی (موردمطالعه: شهروندان شهر کرج)». پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 8(5)، 23-46.
زارعی، غفار (۱۳۹۶). «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی زنان (مطالعه موردی: معلمان شهرستان پارسیان)». فصلنامه زن و جامعه، 8(31)، 19-32.
سجادی، سیدعبدالقیوم (1382). مبانی تحزب در اندیشه سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب.
شجاعی، حسن؛ شاپوری، انوش و زکوی، اسماعیل (۱۳۹۹). «بررسی رابطه دینداری با مشارکت سیاسی زنان شهر اهواز». در ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات مدیریت.
عشایری، طاها و عادل، هانیه (۱۴۰۱). «تحلیل الگوی مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۴-۱۳۹۸)». دانش سیاسی، 18(2)، 514-485.
فرهمند، مهناز؛ وکیلی‌قاسم‌آباد، سمیه و پوررجیمیان، الهه (۱۳۹۵). «بررسی مشارکت سیاسی جوانان شهر یزد و عوامل مؤثر بر آن». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 33(15)، 107-131.
قبادی، مجید (۱۳۹۱). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی ـ سیاسی (مطالعه موردی: شهروندان بالای 18 سال شهر کرج). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت‌معلم.
کاظمی، سیدمحمدصادق و احمدی طباطبایی، سیدمحمدرضا (۱۴۰۰). «نظریه خلافت الهی انسان به‌مثابه مبنایی برای تفاوت و تساوی در حق مشارکت سیاسی». دانش سیاسی، 17(1)، 267-290.
گنجی، قربانعلی؛ سرایلو، حسن و طالبی، یدالله (۱۳۹۱). «بررسی رابطه میان دینداری و مشارکت سیاسی؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد». مطالعات سیاسی، 17(5)، 143-166.
محمدی، محمدیار و هاشمی‌نیا، محمدمسیح (۱۴۰۱). «سنجش رابطه دینداری اسلامی و مشارکت سیاسی دانشجویان مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه ولایت ایرانشهر». ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(10)، 538-549.
مصطفوی، سیدهادی؛ پوریانی، محمدحسین؛ محسنی تبریزی، علیرضا و اژدری‌زاده، حسین. (۱۳۹۹). «تبیین جامعه‌شناختی تأثیر نهاد دین بر مشارکت سیاسی (موردمطالعه: مردم استان گلستان)». فصلنامه مطالعات سیاسی، 12(48)، 161-184.
ملائکه، سیدحسن و امیری‌فر، الهام (۱۳۹۷). «بررسی ارتباط بین ابعاد مختلف دینداری و مشارکت سیاسی در بین شهروندان شهر ایذه». علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، 41(12)، 61-86.
‌‫مولائی، محمدرضا (۱۳۹۴). «نقش رفتارهای نوع‌دوستانه و گرایشات مذهبی در پیش‌بینی مشارکت اجتماعی و سیاسی دانش آموزان دبیرستان‌های اردبیل». روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 4(2)، 104-117.
نائینی، محمدحسین (1398). تنبیه الامه و تنزیه المله. قم: بوستان کتاب.
هاشمی، ضیاء؛ فولادیان، مجید و فاطمی‌امین، زینب (۱۳۸۸). «بررسی عوامل اجتماعی و روانی مؤثر بر مشارکت سیاسی مردم شهر تهران». پژوهشنامه علوم سیاسی، 17(5)، 199-227.
یزدانی، هانیه (۱۳۹۹). بررسی میزان مشارکت سیاسی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تبریز و عوامل اجتماعی مرتبط با آن. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
نشریه «دانش سیاسی»
دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 39
تالیف مقاله
فروردین 1403
صفحه 131-146
  • تاریخ دریافت: 09 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 22 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 22 بهمن 1402