نظریه الفت؛ صورت‌بندی سرمایه اجتماعی بر اساس آموزه‌های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست اسلامی)

نویسندگان

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

10.30497/pkn.2024.244554.3065

چکیده

سرمایه اجتماعی ازجمله مفاهیمی است که برای بهبود و کارآمدی نظام سیاسی بسیار مؤثر است. وجود سرمایه اجتماعی باعث تسهیل برنامه‌های نظام سیاسی می‌شود. در این نوشتار تلاش شده ‌است سرمایه اجتماعی در نهج‌البلاغه بررسی شود. سؤال اصلی مقاله این است که «چه محتواهایی در نهج‌البلاغه وجود دارد که به بهبود و ارتقای سرمایه اجتماعی دلالت دارد؟». برای پاسخ به این سؤال ابتدا مفهوم مرکزی سرمایه اجتماعی بررسی شده و سپس با مراجعه به نهج‌البلاغه، مفاهیم و گزاره‌هایی که به این مفهوم مرکزی (همدلی) اشاره دارند، استخراج می‌شوند. هدف این نوشتار این است که ضمن بررسی مفهوم سرمایه اجتماعی، صورت‌بندی‌ای از محتواهای مرتبط با سرمایه اجتماعی در اندیشه امام علی (علیه‌السلام) ارائه کند. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که محتواهای مرتبط با سرمایه اجتماعی که به مفهوم همدلی میان مردم و حکومت اشاره دارد، در چهار دسته محتواهای مرتبط با همنشینی، سازگاری، پیوند ‌دادن و ایجاد محبت قابل صورت‌بندی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Familiarity Theory, Formation of social capital based on the teachings of Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • Mohsen Radadi
  • mahmood maham

Assistantant Professor, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Tehran, I.R.Iran.

چکیده [English]

Social capital is one of the concepts that is very effective for the improvement of the political system. Social capital facilitates the programs of the political system. In this article, an attempt has been made to examine social capital in Nahj al-Balaghah. The main question of the article is " What contents are there in Nahj al-Balagha that indicate the promotion of social capital?” To answer this question, first the central concept of social capital have been studied and then by referring to Nahj al-Balaghah, the contents that refer to social capital were extracted. The purpose of this article is to present a formulation of the contents related to social capital in the thought of Imam Ali (AS). Qualitative content analysis method is used in this article. The findings of the article show that the contents related to social capital, which refers to the concept of empathy between the people and the government, can be formulated into four categories of content related to companionship, compatibility, linking, and creating kindness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alawi government
  • Imam Ali
  • Islamic political thought
  • Islamic studies
  • Nahj al-Balagha
  • Social capital
قرآن کریم.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه‌لله (1425). شرح نهج‌البلاغه، (با توضیحات شیخ حسین الاعلمی). بیروت: مؤسسه  الاعلمی للمطبوعات.
ارسیا، بابک و ساعی، احمد (1398). «تأثیر سرمایه اجتماعی دولت بر توسعه سیاسی از دیدگاه شهروندان تهرانی». نشریه علمی دانش سیاسی، 15(1)، 28-1.
اعتصامی، منصور و فاضلی کبریا، حامد (1393). «تدوین الگوی پیشنهادی مؤلفه‌های مدیریتی سرمایه اجتماعی با نگاهی به مفاهیم نهج‌البلاغه». دوفصلنامه سیاست‌گذاری اقتصادی. 6(12)، 46-25.
افتخاری، اصغر (۱۳۸۷). قدرت نرم و سرمایه اجتماعی. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
بلاوی، رسول؛ ماهوزی، زهرا(1398). «کاربست الگوهای تحلیل کنش‌های کلامی امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه»، دانش سیاسی. (2)15، صص.369-388.
پاتنام، رابرت (۱۳۸۰). دموکراسی و سنت‌های مدنی (تجربه ایتالیا و درس‌هایی برای کشورهای در حال گذار). (محمدتقی دلفروز، مترجم). تهران: روزنامه سلام.
تاج‌بخش، کیان (۱۳۸۴). سرمایه اجتماعی اعتماد، دموکراسی و توسعه. (حسن پویان و افشین خاکباز، مترجمان). تهران: شیرازه.
جرداق، جرج (1423ق). علی و حقوق الانسان. جلد اول. بحرین، جدحفص: صعصعه.
جعفری، محمدتقی (1386). حکمت اصول سیاسی اسلام: ترجمه و تفسیر فرمان علی (علیه‌السلام) به مالک اشتر. مشهد: آستان قدس رضوی، به نشر.
خلیلی، رضا و مهربان اینچه‌برون، حامد (1400). «سرمایه اجتماعی و خشونت کنشگرانه در خاورمیانه». نشریه علمی دانش سیاسی، 17(1)، 86-59.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار القلم.
ردادی، محسن (۱۳۹۰). منابع قدرت نرم: سرمایه اجتماعی در اسلام. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
رهبرقاضی، محمودرضا؛ جعفری، زهرا و کردعلیوند، نسیم (1400). «تأثیر سرمایه اجتماعی بر گرایش به مردم‌سالاری (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان)». نشریه علمی دانش سیاسی، 17(2)، 382-357.
رونیاسی، محمدرضا؛ احمدی، سیدعلی‌اکبر؛ حسینی، سیدحمید و حمیدی، کامبیز (1399). «اصول تعاملی سرمایه اجتماعی برای کارکنان سازمان‌های دولتی ایران از منظر آموزه‌های نهج‌البلاغه». ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3(3)، 1432-1418.
زارع، سارا و علیپوریانی، طهماسب (1399). «مشارکت به‌مثابه سرمایه اجتماعی در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 19(3)، 221-197.
ساروخانی، باقر (۱۳۷۷). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (ج ۱و۲). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ساعی، علی (۱۳۸۷). روش تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: سمت.
طایی، نجاح (1425ق). سیره الامام علی بن ابیطالب. (مصطفی السقا، مصحح). بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
عبدالمقصود، عبدالفتاح (1379). امام علی بن ابیطالب: تاریخ تحلیلی نیم قرن اول اسلام. (محمدمهدی جعفری، مترجم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
علی ابن ابی طالب (علیه‌السلام) (1379). نهج‌البلاغه. (محمد دشتی، مترجم). اصفهان: انتشارات آثار فرهنگ برتر.
علینی، محمد و غفاری، غلامرضا (1394). «تحلیل فضای مفهومی سازه سرمایه اجتماعی در کلام امام علی (علیه‌السلام)»، اسلام و مطالعات اجتماعی. 2(4)، 120-92.
فاضلی کبریا، حامد (1391). سرمایه اجتماعی در نهج‌البلاغه. تهران: دانشگاه امام صادق‌ (علیه‌السلام).
قبانچی، سیدحسن (1421ق). مسند الامام علی علیه‌السلام‌. بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات.
محسنی، علی(1384). «امام علی(ع) و رویکرد مردمی به مقوله حکومت و خاستگاه آن»، دانش سیاسی. (1)1، صص.129-158.
مصطفوی، حسن (1393ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
هاشمی خویی، حبیب‌الله (1364). منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه. گردآوری حسن حسن‌زاده آملی، (سیدابراهیم میانجی، مصحح). تهران: مکتبه الاسلامیه بطهران.
Coleman, James (1990). Foundations of Social Theory. Cambridge: Harvard University Press.
Harpham, T.; Grant, E. & Thomas, E. (2002). "Measuring Social Capital within Health Surveys: Key Issues". Health Policy and Planning, 17(1), 106-111.
Robison, Lindon J.; Schmid, A. Allan, Siles, Marcelo E. (2002). "Is Social Capital Really Capital? ". Review of Social Economy, (60), 1-21.
Woolcock, M. (2001). "Microenterprise and Social Capital: A Framework for Theory, Research, and Policy". Journal of Socio-Economics, 30(2), 193-197.
دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 39
تالیف مقاله
فروردین 1403
صفحه 147-170
  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 11 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 22 بهمن 1402