نشریه «دانش سیاسی»

تأثیر گسترش فضای مجازی بر تحول ساختاری دولت مدرن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (سیاست‌گذاری و حکمرانی سیاسی)

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی (اندیشه سیاسی)، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 استادیار گروه تاریح انقلاب اسلامی دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

10.30497/pkn.2024.245362.3117

چکیده

انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در چند دهه اخیر، فرایندها و روابط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را در سرتاسر جهان به‌طور چشمگیری تغییر داده است. با توجه به ارتباط اندام‌وار نظام سیاسی، وضعیت فرهنگی و مناسبات اجتماعی، دولت نوین نیز نمی‌تواند از تبعات گسترش فضای مجازی، مصون باشد. مقاله حاضر درصدد پاسخگویی بدین پرسش این است که فضای مجازی مشخصاً موجب چه تحولاتی در ساختار دولت نوین شده است؟ تبیین چنین تحولاتی ضمن ایجاد آگاهی در خصوص ساختار و کارکردهای دولت در عصرِ انقلاب اطلاعاتی، جهت اتخاذ الگوی صحیح حکمرانی و سیاست‌های کارا در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز اهمیت تعیین‌کننده دارد. در مقاله حاضر تأثیر گسترش فضای مجازی بر تحول ساختاری دولت با بهره‌گیری از نظریه انتقادی فناوری بررسی شده است. در این چهارچوب تبیین شده است که فضای مجازی سبب‌ساز مذکور «شبکه‌ای»، «رسانه‌ای»، «مجازی» و «فراقلمرویی» شدن دولت شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The effects of the formation and expansion of virtual space on the structural transformation of the modern state

نویسندگان [English]

  • Ehsan Farzaneh 1
  • SAJJAD CHITFOROUSH 2

1 Ph.D of Political Science,Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, I.R.Iran.

2 Assistant Professor of History of the Islamic Revolution, Imam Hossein University, Tehran, I.R.Iran.

چکیده [English]

The information revolution is an epoch-making event that has transformed social life in the past few decades. Considering the organic conection between social life and political situation, the modern state cannot be dismissed from the effects and consequences of such an epoch-making event. This paper tries to answer this question: What changes has the virtual space caused in the structure of the nation-state? Explaining such changes, while creating awareness about the structure and functions of the nation-state in the era of the information revolution, is of decisive importance in order to adopt the correct model of governance and effective policies in various political, social, economic and cultural fields. In this paper, the problem of the impact of virtual space on the structural transformation of the modern state, has been examination using the critical theory of technology. In this framework, it is explained that virtual space, while intensifying the process of globalization, has caused the establishment of network state, media state, virtual state and transnational state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyberspace
  • Globalization
  • Nation-State
  • Neoliberalism
  • Network State
  • Sovereignty
  • Virtual State
افضلی، رسول (ویراستار) (1386). دولت مدرن در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
ایگلتون، تری (1400). بعد از نظریه. (اشکان صالحی، مترجم). تهران: لاهیتا.
بریک مون، ژان (1388). امپریالیسم بشردوستانه: استفاده از حقوق بشر برای قالب کردن جنگ. (نسترن موسوی و اکبر معصوم بیگی، مترجمان). تهران: بازتاب نگار.
پاینده، حسین (1392). «انعکاس جنگ رسانه‌ها: رویکرد پسامدرن بوردیار به تحلیل رسانه‌ها». فصلنامه مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 9(32)، 11-30.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1390). جغرافیای سیاسی فضای مجازی. تهران: سمت.
دارنلی، جیمز و فدر، جان (1384). جهان شبکه‌ای: درآمدی بر نظریه و عمل در باب جامعه اطلاعاتی. (نسرین امین دهقان و مهدی محامی، مترجم). تهران: چاپار.
ذکایی، محمدسعید و ویسی، سیمین (1401). زیست مجازی در ایران. تهران: آگاه.
رفیع، حسین؛ بلباسی، میثم و قربی، سید محمد جواد (1395). «جنبش‌های اجتماعی جدید، جهانی شدن و اینترنت؛ مطالعه موردی: جنبش تسخیر وال‌استریت». دوفصلنامه دانش سیاسی، 12(1)، 165-129.
سرنیچک، نیک (1399). سرمایه‌داری پلتفرمی: چگونه سرمایه‌داری جدید خود را با پلتفرم‌ها، استارت‌آپ‌ها و اقتصادهای دیجیتال بازتولید می‌کند؟ (مجید سلیمانی ساسانی، مترجم). تهران: امیرکبیر.
سلطانی‌نژاد، احمد؛ جمشیدی، محمدحسین و پوردست، زهرا (1395). «دگرگونی مفهوم قدرت در پرتو فناوری نوین اطلاعانی ـ ارتباطی». دوفصنامه دانش سیاسی، 12(1)، 98-73.
سیف‌زاده، سیدحسین (1382). ایران، جهانی شدن سیاست و ظهور دولت مجازی. تهران: مؤسسه فرهنگی اندیشه و هنر.
شولت، یان.آرت (1386). نگاهی موشکافانه به پدیده جهانی شدن. (مسعود کرباسیان، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
عاملی، سعیدرضا (1389). مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا: قدرت نرم و امپراطوری‌های مجازی. تهران: امیرکبیر.
فالتزگراف، رابرت و دئورتی، جیمز (1389). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل. (علیرضا طیب و وحید بزرگی، مترجمان). تهران: قومس.
فریدمن، توماس (1388). جهان مسطح است : تاریخ فشرده قرن بیست‌ویکم. (احمد عزیزی، مترجم). تهران: هرمس.
فیروزآبادی، ابوالحسن (1399). درآمدی بر حکمرانی فضای مجازی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
کاستلز، مانوئل (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ. (افشین خاکباز، حسن چاوشیان و احد علیقلیان، مترجمان). تهران: طرح نو.
گیلاسیان، روزبه (1389). فلسفه در خیابان: عبور از فوکو و بوردریار. تهران: روزبهان.
معتمد‌نژاد، رضا (1383). وسایل ارتباط جمعی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
معینی علمداری، جهانگیر (1390). روش‌شناسی نظریه‌های جدید در سیاست. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مک‌کی، هیو؛ وندی میپلز و رینولدز، پال (1386). تحقیق در جامعه اطلاعاتی. (رامین کریمیان، مترجم). تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
مک‌کنزی، روبرت (1395). انقلاب دیجیتال: چگونه سرمایه‌داری از اینترنت بر علیه دموکراسی استفاده می‌کند؟ (غلامرضا محمدنژاد، مترجم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مورای، وارویک (1388). جغرافیای جهانی شدن. (جعفر جوان و عبدالله عبداللّهی، مترجمان). تهران: نشر چاپار.
مولانا، حمید (1380). «رسانه‌ها و انگاره‌سازی». (غلامرضا تاجیک، مترجم). فصلنامه رسانه، 7(2)، 10-17.
مهدوی، محمدنقی (1379). تکنولوژی اطلاعات و اطلاعات تکنولوژی. تهران: چاپار.
مهدی پور، فرشاد (1397). ما و مسائل فضای مجازی. تهران: سروش.
میرسمیعی، سیدمحمد و اصلی‌نژاد، مهدی (1397). ماهیت نبرد سایبری. تهران: پشتیبان.
هاروی، دیوید (1391). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم. (محمود عبدالله‌زاده، مترجم). تهران: دات.
هاشمی، تقی و کیانا، هانیه (1393). جنگ سایبری. تهران: اخوان.
هایدگر، مارتین (1375). پرسشی در باب تکنولوژی. (محمدرضا اسدی، مترجم). تهران: مؤسسه دانش و اندیشه معاصر.
Bauman, Z (1992). Intimations of Postmodernity. London: Routledge.
Carey, J (1992). Communication as Culture: Essays on Media and Society London: Routledge.
Everard, J (1999). Virtual States (The Internet and the Boundaries of the Nation State). London: Routledge.
Feenberg, A. (1991). Critical Theory of Thechnology. Oxford: Oxford University press.
Feenberg, A. (2009). Critical Theory of Technology. In J.K.B, Olsen; S.A, Pederson & V.F., Hendricks (eds) Companion to the Philisophy of Technology, Oxford: Blackwell Publishing.
Foucault, M. (1980). Power, Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977. NewYork: Vintage.
Gattiker, E; S, Perlusz; K, Bohmann & C, Morck Sorensen (2001). The virtual community: Building on social structure Relation and trust to achieve value. in L., Keeble & B., Loader (eds) Community informatic reader, London: Routledge.
Ghali, B.B. (1992/93). "Empowering the United Nations". Foreign Affairs, 71(5), 89-102.
Gisbon, W. (1984). Neuromancer. NewYork: Ace Books.
Griffiths, M. (1999). Fifthy Key Thinkers in International Relations. London: Routledge.
Grossman, L. K. (1996). The Electronic Republic: Reshaping Democracy in the information Age. London: Penguin.
Hanfer, k. & J., Markoff (1992). CYBERPUNK: Outlaws and Hackers on the Computer Frontier. NewYork: Touchstone.
Oberdiek, H. (1990). "Technology: Autonomous or Neutral". International Studies in Philosophy of Science, 4(1), 67-77.
Rheingold, H. (1993). The virtual Community: Homestanding on Electronic Frontier. Boston: Addison-Wesley.
Rosencrance, R. (1987). "The Rise of the Trading State: Commerce and Conquest in the Modern". The Journal of Energy and Development, 13(1), 154-156.
Rosencrance, R. (1996). "The Rise of the Virtual State: Territory Becomes Passe". Foreign Affairs, 75(4), 45-61.
Rosencrance, R (1999). The Rise of the Virtual State: Wealth and Power in Coming Century. NewYork: Basic Books.
Schreuer, C (1993). "The Waning of the Sovereign State: Towards a New Paradigm for InternationalLaw?" European Journal of International Law, 4(4), 447-471.
Siraj, S.A. & F., Ullah (2007). "Postmodernism and its insinuations on media and society". Journal of Development Communication, 18(2), 1-10.
نشریه «دانش سیاسی»
دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 39
تالیف مقاله
فروردین 1403
صفحه 221-246
  • تاریخ دریافت: 10 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 22 بهمن 1402